بررسی و تببیین ابعاد و مصادیق جاهلیت در زندگی عرب پیش از اسلام

چکیده مقاله

جاهلیت اصطلاحی است که عموما در خصوص دوره¬ی پیش از اسلام قوم عرب بکار می¬رود. منظور از جاهلیت مجموعه¬ای از افکار و گفتار و رفتار وعادات و آداب است که اعراب به آن خو گرفته¬بودند. در قرآن و متون دینی و تاریخی این سبک زندگی مورد شماتت و سرزنش قرار گرفته است. بر اساس آموزه¬های قرآن و سنت نبوی جاهلیت در تقابل با عقل و حلم قرار دارد و هر آنچه در برابر حقیقت اسلام و دستورات پیامبر اکرم (ص) که کمال عقل است قرار گیرد جاهلیت است. جاهلیت از منظر تعالیم اسلامی مربوط به دوره خاصی از تاریخ نیست، بلکه فرهنگی است که قابل تکرار در ادوار دیگر می¬باشد و از این¬رو قرآن مسلمانان را از بازگشت به عقاید، احکام، تعصبات و جلوه¬گری¬های جاهلانه پرهیز می¬دهد. جاهلیت برخوردار از مبادی مشخص مادی‌ و معنوی‌ بوده و چارچوبی برای زندگی‌ به شمار می‌آید و قادر به ارائه الگوی خاصی از زندگی جمعی بوده و حتی می¬تواند همانند سایر گفتمان‌ها به پیدایش دین، اقتصاد، سیاست، علم، اخلاق و فن‌آوری‌ خاص خود نایل آید. با وجود اهمیت مساله جاهلیت، تاکنون تحقیق مستقلی درباره¬ی ابعاد، مشخصه¬ها و مصادیق جاهلیت در عهد پیش از اسلام صورت نگرفته است. در پژوهش حاضر که با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته است با بهره¬گیری از منابع دینی و روایی و تاریخ¬نگارانه، زمینه¬ها، ابعاد، مشخصه¬ها و مصادیق جاهلیت مورد بررسی قرار گرفته است. تفرق، جنگ و ستیز، نظم¬ناپذیری، خرافات، عادات ناپسند اخلاقی از مهم-ترین مشخصه¬ها و مصادیق جاهلیت عرب پیش از اسلام محسوب می¬شود.