تحلیلی بر دیدگاه مذهبی جهان شناختی هخامنشیان براساس معناکاوی نقوش برجای مانده معماری هخامنشی

چکیده مقاله

معماری باستان جلوه¬گاه نقش¬های هنری است که بر روی آن به زیباترین اسلوب طراحی می¬گردد. این نقش¬ها اگرچه در نگاه اول چشم-نوازی می¬نمایند اما در نهان خود معنایی مستتر دارند که با فهم آن¬ها به دلایل چرایی ایجاد چنین نقوشی در فضای معماری باستان آگاه می¬گردیم. این آگاهی می¬تواند ما را با تفکر و اعتقاد جهان شناختی گذشتگان پیوند دهد. در این میان هخامشیان به عنوان بزرگترین امپراطوری ایران دارای معماری¬های عظیمی چون پاسارگاد، شوش و تخت جمشید می¬باشد که بر جای جای این معماری¬های عظیم نقوشی معنا دار تجلی یافته¬اند چرا که بناهایی که ساخته و نقوش بر روی آن پرداخته می¬شوند به دستور و با نگاه اعتقادی شاهان به عنوان بالاترین الگوی سیاسی و مذهبی جامعه اجرا می¬گردد. از این رو در باب دیدگاه جهان شناختی هخامنشیان یعنی مذهب و نگاه ایدئولوژیکی آنان نظریات متفاوتی توسط پژوهشگران ارائه شده است، که هیچکدام به صورت قطعی بیان نشده¬اند. بنابراین بررسی بر روی نقوش به جای مانده از تمدن هخامنشی می¬تواند ابهامات ناشی در این زمینه را تا میزان زیادی بر طرف ¬نماید. بر این اساس در این پژوهش نگارندگان در صدد پاسخ به این سوال¬اند که نقوش نمادین ایجاد شده بر معماری هخامنشیان با کدام نظریه موجود در زمینه مذهب هخامنشیان منطبق بوده و آن را می¬توان محتمل¬تر از دیگر نظریه¬ها دانست؟. بر این اساس در پژوهش پیش رو که به روش تحلیلی – تطبیقی و به صورت مطالعات کتابخانه¬ای صورت پذیرفته است، 8 نقش از سه محوطه پاسارگاد، شوش و تخت جمشید شناسایی، طبقه-بندی و سپس مورد بررسی و تحلیل معنایی قرار گرفت. که پس از تحلیل تطبیقی و معناکاوی نقوش مشخص گردید که پرستش چند خدایی با مرکزیت پرستش اهورامزدا و نفوذ ایدئولوژی مذهبی تمدن بین النهرین و پیش آریایی (عیلامی) در نگاه مذهبی هخامنشیان رواج داشته است که این امر با نظریه هنوتئیست بودن هخامنشیان منطبق می¬باشد.