وقتی منفی مثبت است: بررسی ساخت نفی تهی در فارسی همدانی

Abstract

در این مقاله به یک ویژگی ساختاری در فارسی همدانی می‌پردازیم. در این گویش، جملاتی وجود دارند که نشانه منفی بر روی فعل قرار دارد، اما معنای منطقی جمله منفی نیست. در مطالعات رده‌شناختی این ساخت را ساخت نفی تهی می‌نامند. با استفاده از پیکره گفتاری گویش همدانی، نشان داده‌ایم که این ویژگی در برخی بندهای قید زمان، و نیز برای بیان عمل غیرمنتظره و شکایت و ابراز تاسف در بندهای وابسته قیدی به‌کار می‌رود. پس از تعیین جایگاه این ساخت‌ها در مطالعات رده‌شناختی، سعی در تبیین وجود این ویژگی پرداخته‌ایم. ابتدا نشان داده‌ایم که این ساخت در واقع نوعی وجهیت معرفتی را در فارسی همدانی نشان می‌دهد، که بر عدم قطعیت، عدم امکان و عدم تمایل از سوی گوینده اشاره دارد. همچنین دلیل وجود این ساخت در فارسی همدانی، و نبود آن در فارسی گفتاری (تهرانی)، در این نکته نهفته است که گویش همدانی، این ویژگی را در تماس با زبان ترکی قرض گرفته است.