بررسی زبان‌شناختی گویش طایفۀ مرزنشین بهلولی در خراسان جنوبی

چکیده مقاله

طایفۀ بهلولی یکی از طوایف عشایری در برخی مرزهای ایران است که در مناطقی از کشور پراکنده­اند. در این پژوهش گویش بهلولی­های ساکن مرز شرقی استان خراسان جنوبی یا به تعبیر خودشان «بَهلوری­ها» از حیث برخی ویژگی­های آوایی- واجی، واژه­های انحصاری و صرف گونه­های فعل در زمان­های مختلف در قیاس با فارسی معیار و گاه بیرجندی بررسی شده است. برای گردآوری داده­ها از روش میدانی- کتابخانه­ای استفاده شده است. پژوهشگران با مراجعه به مناطق مرزی شرق خراسان جنوبی که محل زندگی این عشایر مرزنشین است، سعی کردند ساخت­های زبانی موردنظر خود را عمدتاً به‌ صورت ناآگاهانه از مصاحبه با 5 مرد و 5 زن بومی بالای 50 سال استخراج کنند و از طریق گفت‌وگو و ضبط داده­ها و نهایتاً تکمیل پرسشنامه­های معمول گویشی به اطلاعات مورد نظر دست یابند. با بررسی نتایج داده­ها مشخص شد که کشش واکه­ای در گویش طایفۀ بهلولی خراسان جنوبی همچون گویش بیرجندی وجود داشته و ممیز معنا است. همچنین تنوعی از واکه­های مرکب در این گویش قابل ردیابی است. از نظر واژگانی نیز مشخص شد که بین واژه­های اختصاصی گویش بهلولی با متناظر آن‌ها در فارسی معیار تفاوت­های قابلی وجود دارد. ضمناً ساخت آینده و گذشته در گویش بهلولی از تنوعات موجود در گویش بیرجندی بهره­ای ندارد و به فارسی معیار نزدیک­تر است.