نصاب‌های زبانی: رویکردی کهن در فرهنگ‌نویسی

چکیده مقاله

نصاب یا واژه‌نامه منظوم به عنوان یکی از شیوه‌های کهن فرهنگ‌نویسی عموماً به فرهنگ‌های یک، دو یا چند زبانه اطلاق می‌شود که سراینده آن قصد آموزش واژه‌ها یا نکات دستوری را داشته تا با بهره‌گیری از اوزان آهنگین آن سروده‌ها، واژه‌‌آموزی تسهیل گردد. از این قبیل واژه‌نامه‌های کهن می‌توان به نصاب‌الصبیان ابونصرفراهی (قرن هفتم هجری) اشاره کرد که در حکم الگویی برای نصاب‌نویسی قرون بعد در زبان‌های مختلف (عربی، ترکی، فرانسه، انگلیسی، کردی) واقع شد. در ایران پیشینۀ این سبک از فرهنگ‌نویسی به قرن‌ها پیش باز می‌گردد ولی عموماً از توجه اهل نظر مغفول مانده‌اند. درسده‌های اخیر هم سو با افزایش تعاملات کشورمان با دیگر ممالک، نصاب‌های منظومی با هدف تسهیل روند زبان‌آموزی تنظیم شده است. مقاله حاضر بر آن است تا به معرفی مهم‌ترین نصاب‌های زبانی (حدود 50 نصاب) با اشاره به ویژگی‌های ساختاری هر یک پرداخته و نمونه‌‌ای از متن اغلب نصاب‌های مورد نظر را ارائه نماید.