مقایسة صرف فعل در چند گویش مرزی‌ خراسان رضوی

چکیده مقاله

در گویش‌های فارسی خراسان شمالی و حتی رضوی گاه آمیختگی‌هایی را با الگوهای زبانی برخی اقوام مهاجر شاهد هستیم که موجب شده اطلس گویشی آنها ناهمگن شود. این در حالی است که نواحی جنوبی استان خراسان رضوی و نیز خراسان جنوبی به جهت واقع بودن در حاشیۀ کویر و دوری از مرکز گویش‌های فارسی اصیلی داشته که برخی از ویژگی‌های فارسی میانه و دری آغازین را به یادگار دارد و در مواردی با گویش‌های فارسی مرزی در افغانستان نیز بی‌شباهت نیست. به‌ دلیل ماهیت پیکره‌بنیاد پژوهش در زبان‌ها و گویش‌های ایرانی بررسی تطبیقی آن‌ها در تحقیقات دانشگاهی کشور چندان معمول نبوده و کمبود اطلاعات گویشی با رویکرد مقایسه‌ای، انجام این دسته از پژوهش‌ها را محدود ساخته است. مقالۀ حاضر از نتایج یک تحقیق میدانی در باب بررسی تطبیقی گویش‌های مرزی شرق ایران است که در آن گونه‌های متنوع صرف فعل در زمان‌های مختلف در چند گویش از نواحی جنوبی استان خراسان رضوی شامل شهرهای خواف، تایباد و تربت جام همراه با مثال‌های مرتبط ارائه شده‌اند. پژوهنده به این منظور از رهگذر مصاحبه و همچنین مشاهده مستقیم، پیکرۀ گویشی مورد نیاز را استخراج و ثبت نموده است. تعداد گویشوران از گویش‌های مورد نظر 5 نفر مرد و زن بومی با میانگین سن 60 سال بوده است. نتایج تحقیق حاضر حاکی از تفاوت‌هایی در ساخت فعل در برخی از گویش‌های مورد مطالعه از حیث نمود استمرار در زمان‌های حال و گذشتۀ مستمر (ملموس) و نیز درج پیشوند be بر ابتدای برخی ساخت‌های گذشته، همسو با زبان فارسی میانه می‌باشد.