بررسی نصاب‌های گویشی فارسی در سده‌های اخیر

چکیده مقاله

نصاب‌های زبانی و گویشی به عنوان نمونه‌ای از شعر تعلیمی در سده‌های اخیر با هدف کمک به حراست از واژه‌های زبانی و گویشی تنظیم شده‌اند. از واژه‌نامه‌های گویشی کهن می‌توان به «نصاب جامع‌اللغات» (قرن دهم هجری)، «نصاب صبوحی» و «نصاب طبری» (قرن سیزدهم هجری) اشاره کرد که اغلب این نمونه‌ها بر اساس الگوی «نصاب‌الصبیان» ابونصر فراهی (قرن هفتم هجری) تدوین شده‌اند. در ایران به سبب تنوعات قومی و نژادی با گسترۀ وسیعی از زبان‌ها و گویش‌های محلی مواجه هستیم و از دیرباز یکی از راه‌های مؤثر در حفظ و کمک به رونق آن‌ها بهره‌گیری از زبان شعر به منظور ساده‌سازی فرآیند به خاطرسپاری واژه‌های گویشی بوده است. وزن و قافیه و سادگی مضامین می‌تواند کمک شایانی به حفظ لغات و اصطلاحات گویشی نماید. با وجود این برای بسیاری از زبان‌ها و گویش‌های کشورمان فرهنگ لغت منظومی در قالب «نصاب» در اختیار نداریم. مقالۀ حاضر بر آن است تا ضمن ارائه نمونه‌هایی از اشعار نصاب‌های گویشی موجود به معرفی و ویژگی‌های ساختاری آنها اشاره نماید تا شاید انگیزه‌ای برای احیای این سنت شعری به عنوان یکی از رویکردهای فرهنگ‌نویسی در ایران باشد.