موقعیت مکانی و آسیب‌پذیری سکونتگاه‌های روستایی در شهرستان زیرکوه

Abstract

حصول پایداری سکونتگاه‌های روستایی در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، مستقیم و غیرمستقیم به موقعیت و نحوه استقرار و پراکنش فضایی این سکونتگاه‌ها بستگی دارد. بنابر این در مباحث و برنامه‌های مرتبط با پایداری سکونتگاه‌های روستایی، شناخت دقیق نحوه استقرار و پراکنش فضایی سکونتگاه‌های روستایی از سویی شالوده و مبنا محسوب می‌شود و از سویی دیگر تعیین‌کننده آسیب‌پذیری در برابر مخاطرات و جهت‌دهنده برنامه‌های توسعه پایدار روستایی می‌باشد. با این ضرورت در این پژوهش به بررسی تأثیر موقعیت مکانی بر آسیب‌پذیری سکونتگاه‌های روستایی شهرستان زیرکوه پرداخته شد. تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از حیث ماهیت و روش، دارای رویکردی توصیفی- تحلیلی بود. طبق سرشماری عمومی 1395 در شهرستان زیرکوه 84 آبادی بالای 20 خانوار با دهیاری وجود دارد که با تمام شماری بررسی شده است. آسیب‌پذیری روستاها از ابعاد محیطی- فیزیکی، اقتصادی و اجتماعی سنجیده شده است. نتایج نشان داد که روستاهای مورد مطالعه در سطح شهرستان زیرکوه دارای توزیعی پراکنده و غیرمتمرکز است و به لحاظ دوری و نزدیکی به کانون‌های خطرخیزی (گسل، مسیل و غیره) و مراکز مدیریت بحران و زیرساخت‌ها (نقاط شهری، راه‌های مواصلاتی و غیره) که معرف موقعیت مکانی است، تفاوت معناداری بین سکونتگاه‌های روستایی دیده می‌شود. بنا به میزان آسیب‌پذیری نیز روستاها در حد متوسط و رو به زیاد ارزیابی شده است. طبق بررسی‌ها، رابطه معناداری بین موقعیت مکانی با سطح آسیب‌پذیری سکونتگاه‌های روستایی در شهرستان زیرکوه مشاهده نشده است. همچنین تفاوت سطح آسیب‌پذیری روستاها نیز چندان معنادار نبوده است. بدین‌سان می‌توان نتیجه گرفت که تاکنون نظام برنامه‌ریزی و مدیریت بحران درخصوص سکونتگاه‌های روستایی شهرستان زیرکوه، توجهی به تفاوت‌های مکانی – فضایی از حیث دوری و نزدیکی به کانون‌های خطر نداشته است. به عبارتی، در زمان وقوع مخاطرات احتمالی، انباشت آسیب‌دیدگی و تولید بحران در فضاهای روستایی به سبب عدم برنامه‌ریزی کنونی، دو چندان خواهد بود.