حقوق موجودات زنده در قرآن و روایات با تاکید بر حقوق گیاهان و حیوانات

چکیده مقاله

یکى از مسائل مهم در جوامع مختلف، به ویژه جامعه اسلامى، موضوع حقوق موجودات زنده است. از جمله موجودات زنده ای که قرآن و اسلام برای آنها حقوقی قائل شده است، گیاهان و حیوانات اند؛ چرا که اسلام براى آنها اهمیت فوق‌العاده اى قائل است؛ زیرا خلقت همه موجودات زنده را هدفمند می داند. براین اساس، در آیات قرآن و روایات، احکام زیادی در مورد نحوه تعامل انسان با موجودات زنده وجود دارد؛ زیرا از دیدگاه قرآن و اسلام گیاهان و حیوانات هرچند قوه ناطقه و عاقله انسانى را ندارند، ولی از درک و شعور بهره مند بوده و از احساسـات و عواطف برخوردارند. به همین دلیل قرآن، انسان را مجاز به تجاوز به زندگی گیاهان و حیوانات نمی دانـد. از این رو در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی با رویکرد استفاده از منابع کتابخانه ای به تبیین برخی از حقوق الهی و طبیعی که خداوند برای گیاهان و حیوانات قرار داده است بر اساس آموزه‌های قرآنی پرداخته شده و در این راستا تبیین شده که تصرف انسان در حیات گیاهان و حیوانات مطلق نیست و سلب حیات از آنان باید در حد ضروریات باشد. از سوی دیگر محدودیت هایی در بهره برداری از گیاهان و حیوانات وجود دارد؛ از جمله اینکه در پاره ای موارد شکار حیوانات حرام است که از آن جمله می توان حرمت شکار جوجه یا شکار برای تفریح و بدون احتیاج را ذکر کرد؛ چرا که از دیدگاه قرآن و اسلام گیاهان و حیوانات نشانه های قدرت و حکمت پروردگار متعال اند و انسان می بایست به حال آنها تامل کند؛ زیرا قرآن کریم در آموزه های خود بر مصونیت آنها از هر گونه تجاوز به حوزه گیاهان و حیوانات تأکید ورزیده است و تجاوز و تعدی به آنها را فساد در زمین دانسته که عذاب اخروی و مسئولیت دنیوی را در پی دارد.