ارزیابی ویژگی های مرفوفنولوژیک گندم های هگزاپلوئید مصنوعی

چکیده مقاله

گندم‌های هگزاپلوئید مصنوعی، آمفی‌پلوئید حاصل از تلاقی بین گندم دوروم و گونه­های آجیلوپس، منابع ارزشمندی برای افزایش تنوع ژنتیکی گندم و استفاده از آلل‌های بیرون از خزانه ژنی اولیه گندم هستند. در این تحقیق، تعداد 50 لاین گندم هگزاپلوئید مصنوعی همراه با پنج رقم گندم نان (آنفارم4، ارگ، افق، نارین و بک­کراس روشن) به­عنوان ارقام شاهد آزمایش برای صفات مورفوفنولوژیک مختلف در آزمایشگاه و مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که اختلاف آماری معنی­داری بین ژنوتیپ‌های مختلف برای همه صفات مورد مطالعه به­جز تعداد پنجه وجود داشت که نشان­دهنده وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ­ها است. وراثت­پذیری برای صفات مختلف در محدوده 26 تا 90 درصد برآورد شد. مقایسه میانگین بین لاین­های گندم مصنوعی و ارقام شاهد نشان داد که برای بیش­تر صفات مطالعه­شده به­جز طول سنبله، تعداد پنجه و وزن هزار دانه، اختلاف آماری معنی­داری وجود داشت. تجزیه خوشه‌ای بر اساس روش حداقل واریانس وارد، ژنوتیپ­ها را به سه گروه دسته­بندی کرد. نمودار بای­پلات بر اساس دو مولفه اصلی که 09/53 درصد از تغییرات کل داده‌ها را توجیه کردند نیز گروه­بندی حاصل از تجزیه خوشه­ای را تایید کرد. نتایج این تحقیق نشان داد که اگرچه برتری کلی با ارقام شاهد بود، اما تنوع ژنتیکی زیادی برای بسیاری از صفات مورد مطالعه در لاین‌های گندم مصنوعی مشاهده شد و بنابراین از لاین‌های دارای صفات برتر می‌توان به‌عنوان والدین انتخابی برای تولید ارقام گندم جدید در برنامه­های به‌نژادی آینده استفاده کرد.