توسعه حفاظت پایدار تنوع زیستی با مدل‎سازی کریدورهای سیمای سرزمین مبتنی بر تئوری مدارها

Abstract

مدل‎سازی ارتباطات شبکه‎های زیستگاهی در برنامه‎ریزی حفاظت پایدار از تنوع ‎زیستی، یکی از اولویت‎های جهانی بوم‎شناسی سیمای سرزمین و امنیت بوم‎شناختی است. تخریب ساختار سیمای سرزمین با ایجاد زیستگاه‎های ازهم‎گسیخته و قطع اتصال در لکه‎های سیمای سرزمین منجر به اختلال در عملکردهای بوم‎شناختی می‎گردد. ازاین‌رو، هدف این پژوهش مدل‎سازی کریدورهای سیمای سرزمین استان خراسان جنوبی است تا بتوان از طریق ایجاد ارتباطات بین زیستگاه‎ها، پیوستگی شبکه زیستگاهی را تقویت نمود. این امر، علی‎رغم پرهیز از مدیریت جزیره‎ای مناطق تحت حفاظت، باعث حفاظت پایدار از امنیت بوم‎شناختی می‎گردد. بدین منظور، ابتدا نقشه کیفیت زیستگاه‎های محدوده مطالعه مدل‎سازی شد، سپس به نقشه مقاومت زیستگاه تبدیل گردید. نقاط داغ زیستگاهی نیز از نقشه کیفیت زیستگاه با روش گتیس_ ارد جی استخراج گردید. در گام نهایی، کریدورهای زیستگاهی و مهم‎ترین نواحی ارتباطی بر مبنای تئوری مدارهای الکتریکی و با استفاده از نقشه‎های کیفیت و مقاومت زیستگاه با نرم‎افزار رستر مبنای Circuitscape مدل‎سازی شد. نتایج نشان داد نواحی مختلف، قابلیت ایجاد شدت‌جریان صفر تا 5/114 آمپر را دارا هستند که حدود 33% معادل 4944200 هکتار از کل محدوده مطالعه را شامل می‎‎شود که ازاین‌بین 900 هکتار به‎‎عنوان کریدور داغ می‎تواند تسهیلگر جریان یا جابه‌جایی گونه‎ها به شمار رود. به‌طوری‌که حفاظت از این کریدورها، می‎تواند اثرات منفی گسیختگی زیستگاه‎ها را ازطریق ایجاد ارتباط بین جمعیت‎های جداافتاده، تا حدی جبران نماید؛ بنابراین، برای حفاظت پایدار از تنوع ‎زیستی، توجه به کریدورهای مهم و بهینه جهت برقراری اتصال بین زیستگاه‎ها و ممانعت از گسیختگی آن از سوی برنامه‎ریزان و متولیان امر ضروری است. نتایج این پژوهش در استان خراسان جنوبی، می‎تواند رهگشای اقدامات عملیاتی جهت احداث و برنامه‎ریزی حفاظت از کریدورهای اصولی باشد و عملکرد زیستگاهی سیمای سرزمین را افزایش دهد.