مدلسازی گرادیان مکانی خدمت اکوسیستمی تولید آب با InVEST در زیرحوزه‌های شمالی استان کرمان

چکیده مقاله

خدمت اکوسیستمی تولید آب متاثر از فعالیت‌های مخرب انسانی است و اولین گام جهت مدیریت پایدار این خدمت، برآورد کمیت آن از طریق مدل‌سازی است. پژوهش حاضر با هدف به¬کارگیری مدل هیدرولوژیک InVEST در کمی¬سازی خدمت اکوسیستمی تولید آب و ارزشگذاری آن در زیرحوزه‌های خشک و نیمه¬خشک شمالی استان کرمان انجام شد. ابتدا، نقشه¬های میانگین بارندگی سالیانه، عمق لایه‌های محدودکنندۀ ریشه، مقدار آب در دسترس گیاه، کاربری اراضی/پوشش سطح زمین (LULC) و مرز حوزه و زیرحوزه¬های منطقه به¬عنوان ورودی¬های مدل وارد شدند و نقشه¬ مقدار تقریبی تبخیروتعرق واقعی (AET) در هر پیکسل و نقشۀ تولید آب برآورد شده در هر پیکسل به-دست آمد. براساس محاسبات انجام شده توسط مدل در منطقه مورد نظر، سالانه 43/5112 میلیون مترمکعب آب با ارزشی بیش از 418500 میلیارد ریال تولید می¬شود که بیشترین مقدار تولید آب، در زیرحوزه یک (ابرقو-سیرجان) با 2103 میلیون مترمکعب در سال و کمترین میزان تولید آب، در زیرحوزه سه (کویرلوت شمالی) با مقدار 84/741 میلیون مترمکعب است. نتایج نشان داد که سطح عرضه خدمت تولید آب به¬شدت تحت تاثیر تغییرات مکانی LULC است به طوری‌که در مجموع، اراضی مرتعی پرتراکم 7/27630 میلیون مترمکعب در هکتار و همچنین هر هکتار از جنگل پرتراکم، قادر به تولید 6/1104 میلیون مترمکعب آب است که نقش پوشش گیاهی را در نفوذ آب و تغذیه آبخوان‌ها در مناطق مرتفع نشان می¬دهد. نتایج این مطالعه در برنامه‌ریزی مکانی جهت کاهش اثرات مخرب سیل و خشکسالی، جلوگیری از تخریب اراضی و توسعه پوشش گیاهی، تغذیه آبخوان‌ها و همچنین برآورد خسارات در حسابداری سبز قابل کاربرد است.