مروری بر نقش بازارآب به‌عنوان رویکردی برای مدیریت منابع با تأکید بر شرایط ایران

چکیده مقاله

افزایش جهانی تقاضای آب در کنار عرضه محدود و در حال کاهش آن، سبب شده تا بحران آب تقریباً تمامی نقاط کره زمین را تهدید کرده و این مسئله را به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های قرن حاضر بدل نماید. پیش‌بینی می‌شود که در صورت تداوم روند فعلی بهره‌برداری از این منابع، تا سال 2050 بیش از 21 درصد از جمعیت جهان در معرض تنش‌آبی شدید قرار گیرند. از این‌رو، بیش‌تر کشورها به اتخاذ سیاست‌های جدید در ارتباط با مدیریت تقاضای آب به جای مدیریت عرضه آب گرایش یافته‌اند و توسعه سازوکارهای مبتنی بر بازار به‌عنوان یک روش پایدار، انعطاف‌پذیر و کارا در مدیریت منابع آب و بازتوزیع آن بین مصارف مختلف، مطرح است. اگرچه نقش مؤثر بازارهای آب در تقویت استفاده از منابع بسیار محدود آب، افزایش فرصت‌ها برای بهبود بهره‌وری و کارایی مصرف آن به‌خوبی روشن شده است. اما توانایی بازار در تخصیص کارا و بهینه آب در گرو برقراری شرایط خاصی می‌باشد و بهره‌گیری از این روش در ایران مستلزم شناخت بسترهای لازم برای تشکیل یک بازار آب و هم‌چنین پیامدهای اقتصادی آن می‌باشد. مقاله حاضر با رویکرد مروری- تحلیلی ضمن معرفی رویکرد جدید مدیریت آب مبتنی بر طرف تقاضا، به تبیین مبانی نظری بازار آب، مفاهیم و ویژگی‌های آن پرداخته و با تشریح الزامات پیاده‌سازی آن در عمل، تجربیات گذشته بازار آب در ایران و جهان را مورد واکاوی قرار داده و مزایا و چالش‌های آن را به تصویر می‌کشد و بر این اساس پیشنهادها و راه‌حل‌هایی برای اصلاح با تأکید بر شرایط اقتصادی، اجتماعی و حقوقی حاکم بر مدیریت منابع آب کشور ارائه می‌کند.