ارزیابی اجرای طرح احیاء و تعادل¬بخشی منابع آب زیرزمینی با تأکید بر نصب کنتورهای هوشمند (مطالعه موردی: دشت بشرویه خراسان جنوبی)

چکیده مقاله

سابقه و هدف: یکی از طرح¬های ملی و راهبردی بخش آب، طرح احیاء و تعادل‌بخشی آبهای زیرزمینی است. تشدید افت سطح آب و کسری مخزن در آبخوان‌ها ممنوعیت بیش از 405 محدوده از ۶۰۹ محدوده مطالعاتی کشور را به دنبال داشته است. در همین ارتباط وزارت نیرو با تعریف طرح تعادل¬بخشی، تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب در سال 1384 برنامه‌های خود در زمینه بهبود وضعیت منابع آب زیرزمینی را تدوین نمود. مجدداً با فعال¬¬شدن¬ شورای عالی آب در دولت یازدهم، طرح احیاء و تعادل¬بخشی منابع آب زیرزمینی کشورمشتمل بر ۱۵ پروژه به تصویب رسید. بررسی مطالعات اخیر که در دشت¬های مختلفی از کشور صورت گرفته است؛ نشان می‌دهد تعادل¬بخشی منابع آب بر وضعیت منابع آب زیرزمینی در مناطق مختلف تأثیراتی متفاوت داشته است؛ با توجه به اینکه اثرات طرح تعادل¬بخشی بر محدوده¬های مطالعاتی خراسان جنوبی کمتر مورد بررسی قرار گرفته است؛ لذا در این پژوهش به بررسی اثرات طرح تعادل¬بخشی در محدوده مطالعاتی بشرویه با تأکید بر نصب کنتورهای هوشمند پرداخته شده است. مواد و روشها: جهت بررسی موضوع از آمار 16 حلقه چاه مشاهده¬ای و داده¬های بارش دشت بشرویه در محدوده زمانی 1399-1374 استفاده شد و به منظور بررسی نوسانات آب زیرزمینی از آمار تراز سطح زیرزمینی چاه¬های مشاهده¬ای در سال-های قبل (1393-1387) و بعد از نصب کنتور هوشمند (1399-1393) استفاده شد و هیدروگراف واحد آبخوان در بازه زمانی 1400-1385 ترسیم گردیده و مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. سپس نقشه¬های هم¬تراز و هم¬افت آب زیرزمینی با استفاده از نرم¬افزار Arc GIS و درون¬یابی کرجینگ در سال¬های قبل و بعد از نصب کنتور هوشمند ترسیم و بررسی گردید. نتایج و بحث: میانگین افت سطح آب زیرزمینی در بازه زمانی 1393-1387 قبل از نصب کنتور هوشمند 21/3 متر و میانگین افت سطح آب زیرزمینی در بازه زمانی بعد از نصب کنتور هوشمند در بازه زمانی 1399-1393 به 2 متر کاهش یافته است؛ به عبارتی بعد از نصب کنتور هوشمند شیب افت سطح آب کاهش داشته است. میزان افت حجم آبخوان در بازه زمانی شش¬ساله بعد از نصب کنتور هوشمند نسبت به میزان کاهش حجم آبخوان در بازه زمانی شش ساله قبل از نصب کنتور هوشمند برابر 6/67 درصد می¬باشد که نشان¬دهنده 4/32 درصد کاهش در روند افت حجم آبخوان در بازه زمانی بعد از نصب کنتور هوشمند نسبت به بازه زمانی مشابه قبل از نصب آن¬ها می¬باشد.