زمین‌شناسی، ژئوشیمی و کانی‌سازی در رخداد معدنی مس¬آرک، شمال¬غرب بیرجند، استان خراسان جنوبی

Abstract

رخداد معدنی مس¬آرک در 55 کیلومتری ‌شمال¬غربی شهر بیرجند و در استان خراسان جنوبی واقع شده است. نزدیک‌ترین آبادی¬ به محدوده مورد مطالعه روستای آرک می‌باشد. منطقه مورد مطالعه بخشی از پهنه رسوبی‌ ساختاری فلیش شرق ایران (زون سیستان) است که در مجاورت حاشیه شمال¬شرقی بلوک لوت واقع شده است، واحدهای سنگی موجود در منطقه کانه¬دار شامل تناوب ضخیمی از لایه¬های قرمز متشکل از ماسه¬سنگ¬های قرمز ،کنگلومرا و یکسری شیل¬های نازک¬لایه در بین ماسه¬سنگ¬ها است. روند کلی این سنگ¬ها شمال¬شرقی _جنوب¬غربی است که توسط گسل‌هایی با روند شمال‌غرب-جنوب‌شرق قطع شده‌اند. کانی¬زایی مس در منطقه مورد مطالعه در بخش فوقانی لایه‌های قرمز به سن ائوسن و در درون افق¬های احیایی تشکیل شده است. در بخش¬هایی از ماسه¬سنگ¬ها که تجمعات خرده¬های فسیل گیاهی وجود دارد، سنگ احیایی شده و به رنگ خاکستری متمایل به سبز دیده می‌شود. کانی¬سازی مس در این افق¬های احیایی رخ داده است. کانی‌های اولیه شامل کالکوسیت و پیریت و کانی‌های ثانویه شامل کوولیت، مالاکیت، آزوریت، کریزوکلا، آتاکامیت و نئوتاسیت است. با توجه به ژئوشیمی سنگ میزبان، ماسه‌سنگ‌های منطقه مورد مطالعه از جنس گری‌وک تا لیت‌ارنایت هستند که از سنگ‌های گرانودیوریتی منشأ گرفته و در یک حاشیه قاره‌ای فعال تشکیل شده‌اند. عیار مس در نمونه¬های برداشته شده بین 313 تا 32000 گرم در تن و عیار نقره بین 0.5 تا 31 گرم در تن بدست آمده است.