پیش بینی جریان تحت تأثیر تغییر اقلیم بر اساس خروجی ترکیبی مدلهایCMIP6 (مطالعه موردی: سد دز)

چکیده مقاله

مقدمه:روانابسطحی،یکیازدالیلعمدهدرفرسایش،رسوبگذاریوکاهشکیفیتآبرودخانهاست؛بنابراین،پیشبینیپاسخحوضهبهرویدادهای بارشمهماست.انتخابیکمدلبارشروانابمناسببرایحوضهازجهتبهرهوریبرنامهریزیومدیریتمنابعآبمهماست.ازطرفیافزایشگازهای گلخانهایمیتواندتأثیراتمنفیزیادیبرکلیهسیستمهاییکهدرکنشباسیستماقلیممیباشند،بگذارد.دراینپژوهش،اثرتغییرات شاخصهای بارش و دمابااستفادهازروشریزمقیاسسازیBCSD(روش جداسازی فضایی تصحیح اریبی)براساسترکیبیازخروجیمدلهایAOGCMگزارشششم IPCCتحتدوسناریویانتشارSSP245وSSP585بهمقیاسمحلیمدنظروتولیدسناریوهایتغییراقلیمآتیوهمچنین،شبیهسازیروانابورودیبه مخزنبر اساسسناریوهایاقلیمیبهمنظورتولیدآوردرودخانهبهمخزنسددزواقعدراستانخوزستانبررسیشد. مواد و روشها:برای بررسی اثرات تغییر اقلیمروی جریان درایستگاه مطالعاتی سد دز، از خروجی6مدلAOGCMمربوط به ششمین گزارش ارزیابی IPCCاز پایگاه دادهایCMIP6دریافت شده و با استفاده ازArcGIS10.8.2اطالعات منطقه موردنظر استخراج شد. سپس با انجام فرآیند معیارهای ارزیابی مدلها نسبت به یکدیگر، مدلی که دارای عملکرد مناسبتری بود انتخاب و در نهایت سناریوهای آینده برای این مدل در نظر گرفته شد. خروجی این مدلها شامل دما و بارش برای دوره پایه2020-1991و دوره آتی2059-2030و تحت دوسناریویSSP245وSSP585استخراج شدند. همچنین، شبیهسازی رواناب ورودی به مخزن براساس سناریوهای اقلیمی آتی بهمنظور تولید آورد رودخانه به مخزن سد دز در استان خوزستان است. بحث و نتایج:نتایج نشان داد که مدل ترکیبی نسبت به6مدل منفرد دیگر عملکرد بهتری دارد و تناسب بیشتری با دادههای مشاهداتی دارد. همچنین، کاهش بارندگی در اغلب ماهها در سناریویSSP245بیشتر ازSSP585است. افزایش دما در ماههای گرم سال بیشتر از ماههای سرد سال اتفاق میافتد. همچنین، بر اساس نتایج، مدلIHACRESتوانایی مناسبی در شبیهسازی جریان در دورههای مرطوب یا به عبارتی دبیهای باال داشته است، این در حالی است که درمورد دبیهای کم جریان این تطابق کمتر است. نتایج نشان میدهد که بیشترین میزان افزایش رواناب در هر دو سناریو نسبت به دوره مشاهداتی در ماه فوریه (12بهمن تا10اسفند) به میزان20/248مترمکعب بر ثانیه در سناریویSSP585و کمترین میزان آن در ماه ژانویه (11دی تا 11بهمن) به میزان26/194مترمکعب بر ثانیه در سناریویSSP245است. نتیجهگیری:در این پژوهش از جدیدترین سناریوهای انتشار که در گزارش ششمIPCCتدوینشدهو تطابقپذیری مناسبتری با شرایط اقلیمی کرهزمین دارد استفاده شد.نتایج نشان داد که مدل ترکیبی نسبت به6مدل منفرد دیگر عملکرد بهتری دارد؛بنابراین مدل ترکیبی جهت چشمانداز پارامترهای اقلیمی منطقه مورد مطالعه تحت دو سناریوی انتشارSSP245وSSP585در دوره آینده (2030-2059) استفاده شد. همچنین، نتایجنشاندادکه بیشترینمیزانبارندگیدرماههایزمستانرخمیدهد.دمادراکثرماههادرهردوسناریونسبتبهدورهمشاهدهافزایشیافتهاست.بنابراینبابررسی نتایجمشخصشدکهبینمقادیراندازهگیریشدهوپیشبینیشدههمخوانیخوبیوجودداردومدلBCSDعملکردخوبیبرایشبیهسازیبارشودما درایستگاهسددزداردومیتوانازآنبرایتخمیناستفادهکرد.همچنینبراساسنتایج،مدلIHACRESتواناییخوبیدرشبیهسازیجریاندر دورههایمرطوبیابهعبارتیدبیهایباالدارد،درحالیکهدردبیهایپایین،اینسازگاریکمتراست.بررسیتأثیرتغییراقلیمبرمنابعآبزیرزمینی وعمرمفیدسدبرایمدیریتمنابعآبضروریاست.نتایجاینتحقیقمیتوانددرتحلیلخشکسالیها،کنترلسیالبهایمخرب،تخصیصمنابعآب سطحیوزیرزمینی،افزایشتنظیمآببرایشربوکشاورزی، تحلیل خشکسالیومدیریتجامعمنابعآبدرسطححوضهمفیدباشد