بررسی اثرات بیابانزایی بر خدمات اکوسیستم با تاکید بر رفاه انسانی (مطالعه موردی: شهرستان سرخس)

Abstract

زمین، خدمات اکوسیستمی و مزایای اجتماعی، فرهنگی، معنوی و اقتصادی را ارائه میدهد و موجب حمایت از ارتقاء سلامت و رفاه انسان میگردد. متاسفانه، فعالیتهای انسانی، بهویژه بهرهوری ناپایدار و مداوم اراضی و فرآیندهایی همچون بیابانزایی، تخریب سرزمین و خشکسالی تأثیر منفی بر خدمات اکوسیستم میگذارند.کاهش مداوم خدمات اکوسیستمی در نتیجه بیابانزایی، موجبات کاهش و یا ازدست دادن رفاه انسانی را فراهم میسازد. لذا، در این مقاله با توجه به اهمیت خدمات اکوسیستمی، به بررسی اثراتی از بیابانزایی بر تغییر اکوسیستم و آسیب به خدمات آن، پرداخته شده است تا شناخت و درک بهتری از معضلات ناشی از بیابانیشدن اراضی حاصل گردد. منطقه سرخس در شمال شرقی خراسان رضوی که جزء مناطق خشک و بیابانی استان است، همواره با مشکلات تغییرکاربری اراضی، توسعه بیابانزایی، گرد و غبار و آلایندگیهای آتمسفری و مشکلات اجتماعی-اقتصادی روبرو است. این منطقه با داشتن اقلیم خشک، بارش اندک و خاک نامساعد همواره در معرض خطر بیابانزایی بوده است. نتایج حاصل از بررسی کاربری اراضی سرخس نشان داد که در همه سطوح تغییر رخ داده است.کاهش اراضی مرتعی و افزایش زمینهای بایر و کشاورزی نشاندهنده استفاده نامناسب اراضی به منظور کاربری کشاورزی است. تغییرکاربری اراضی مرتعی و تبدیل آنها به دیم زارها و رهاکردن این اراضی، خشکسالیهای اخیر و بادهای موسمی موجود از مهمترین عواملی هستند که این شهرستان را با خطرات جدی مواجه کردهاند. این در نهایت سبب کاهش توان تولید اکوسیستم و اختلال در پتاسیل اراضی شده است.