ارزیابی تغییرات زمانی- مکانی منابع آب زیرزمینی دشت کاشمر مبتنی بر تحلیل سری زمانی داده‌های بارش و خشکسالی

Abstract

آب‌های زیرزمینی از منابع ارزشمند تأمین آب در جهان به شمار می‌روند. بطوری­که امروزه مطالعات نشان می‌دهند عواملی چون بارندگی کم، خشکسالی‌های مستمر و بهره­ برداری بیش از ظرفیت، باعث ایجاد خسارت­ های اقتصادی و زیست محیطی شده است. لذا این تحقیق با هدف ارزیابی اثرات بارندگی و خشکسالی بر سطح سفره آب زیرزمینی دشت کاشمر به عنوان یکی از مهمّترین دشت­ های حاصلخیز خراسان رضوی در شرق ایران و با استفاده از روش­ های تحلیل سری­های زمانی مان-کندال و پتیت انجام شد. در این تحقیق از دوره آماری 30 ساله (1368-1397) داده­های بارندگی ایستگاه هواشناسی کاشمر، جهت ارزیابی اثرات خشکسالی هواشناسی، با شاخص SPI و از داده‌های آماری 17 چاه پیزومتر منطقه مورد مطالعه در یک دوره زمانی 23 ساله (1375-1397) جهت ارزیابی خشکسالی آب زیرزمینی، با شاخص PSI استفاده شد. نتایج تحلیل سری زمانی شاخص SPI در بازه­های مختلف 3، 6، 12 و 24 ماهه در بازه زمانی 1368-1397 نشان داد که تغییرات تدریجی موجود در بازه 6 و 12 ماهه در سطح پنج درصد معنی­ دار p-value= 0.05) ) که نقطه تغییر آن­ها در سال 79-1378 بوده و در بازه 3 و 24 ماهه معنی­ دار نبوده است. سری زمانی شاخص PSI در چاه­ های کلاته رحیم و خلیل آباد (در بخش های جنوب و شمال منطقه) به دلیل اینکهp-value≠ 0.05 غیر معنی ­دار و بقیه چاه ­ها معنی­ دار می­ باشد. این بدان معنی است که چاه­های کلاته رحیم و خلیل آباد به دلیل عملیات­ های آبخوانداری صورت گرفته در منطقه شرایط بهتری در هنگام رخداد خشکسالی­ ها داشته­ اند. بنابراین، دشت کاشمر در بازه 23 ساله 1375 تا 1397 دچار خشکسالی آب زیرزمینی بوده است. باتوجه به نتایج شاخص‌های SPI و PSI، خشکسالی هواشناسی بر منابع آب زی