کاربرد واژگان و عبارات فارسی در احادیث معصومان (ع)

چکیده مقاله

مطالعه تعامل فرهنگی ایران و اسلام را می‌توان در حوزه حضور واژگان و عبارات فارسی در متون حدیثی دنبال کرد؛ موضوعی که کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه‌ای، به بررسی شواهد به‌کارگیری زبان فارسی در احادیث معصومان (ع) پرداخته و با تمرکز بر منابع اصلی حدیثی شیعه و اهل سنت، به این پرسش پاسخ می‌دهد که زبان فارسی در این متون چگونه حضور یافته است. یافته‌ها نشان می‌دهد کاربرد فارسی در سه شکل اصلی مشاهده می‌شود: الف) نقل عبارات کوتاه به فارسی، ب) ترجمه عبارات عربی به فارسی توسط معصوم، ج) استفاده از وام‌واژگان فارسی. بررسی نمونه‌ها نشان می‌دهد این وام‌واژه‌ها بیشتر در حوزه‌ خوردنی‌ها، نام حیوانات، ابزارها و موارد متنوع دیگر، به کار رفته‌اند. نتایج تحقیق بیانگر آن است که ورود زبان فارسی به احادیث، افزون بر بُعد زبانی، بازتابی از پیوندهای فرهنگی و اجتماعی ایران و جهان اسلام نیز به شمار می‌آید.