روند تاریخی فهم مفسران از آِیه ۳۴ سوره نساء

چکیده مقاله

برخی آیات قرآن کریم در بعضی دوره های تاریخی مورد توجه خاص مفسران قرار گرفته، یا نگاه مفسران به آنها در طول تاریخ دچار تحولاتی شده است. از جملۀ این آیات آیۀ ۳۴سورۀ نساء است که به بحث قَوّام بودن مردان بر زنان می پردازد. با توجه به مطرح شدن بحثهای حقوق زنان همچون گفتمانی جدید در دوران معاصر، پیگیری آراء تفسیری دربارۀ این آیه از سده های متقدم تا کنون می تواند نشان دهندۀ روند تغییرات نگاه مفسران در تفسیر این آیه و تأثیر تحولات اجتماعی و گفتمان جدید بر تفسیر قرآن باشد. در این مطالعه با استفاده از تحلیل تطبیقی ـ تاریخی، بخش نخست این آیه را بررسی خواهیم کرد. بنا داریم نشان دهیم که مفسران معاصر در حرکتی برخلاف مسیر متقدمان در تفسیر آیه، سبب نزول یادشده برای آیه را نقد، قوّامیت را محدود، دامنۀ برتریهای مردان بر زنان را مشخص، و متقابلا حتی برخی برتری های زنان بر مردان را نیز در مقام تعدیل بحث مطرح کرده اند. چنان که خواهیم دید، حجم تفسیر ارائه شده توسط معاصران از این آیه بسیار بیشتر از متقدمان است؛ امری که نشان می دهد تمرکز آنها بر این آیه و تلاششان برای پاسخ به برخی سؤالات، با توجه به گفتمان دورۀ معاصر دربارۀ زنان است.