زمین شیمی و ریزدماسنجی میانبارهای سیال کانی¬سازی مس و آهن در سنگ¬های آتشفشانی شمال خور، شرق ایران

Abstract

مجموعه آتشفشانی شمال خور در استان خراسان جنوبی، در فاصله 90 کیلومتری شمال¬غرب بیرجند در شرق ایران قرار گرفته است. سنگ¬های آتشفشانی مورد مطالعه شامل آندزیت¬ بازالت، آندزیت و تراکی¬آندزیت، لاتیت، داسیت تا ریوداسیت و سنگ¬های آذرآواری شامل توف و برش¬های ولکانیکی هستند. بافت غالب در این سنگ¬ها پورفیری است. سری ماگمائی بیشتر نمونه¬ها کالکوآلکالن بوده ولی بعضی به سمت سری تولئیتی تمایل دارند. کانی¬سازی آهن در منطقه در غالب مگنتیت، هماتیت و به مقدار کمتر گوتیت بوده و با توجه به شواهد صحرایی و پتروگرافی منشأ ماگمایی دارد. بورنیت به عنوان تنها کانه مس به صورت اولیه و در حجم کم تشکیل شده است. حضور بورنیت و پیریت به عنوان فازهای سولفیدی به مقدار بسیار کم و عدم حضور سایر کانه¬های سولفیدی اولیه مس در منطقه به همراه فازهای ثانویه کانه¬سازی مس در حجم¬های بسیار بیشتر، نشان¬دهنده یک محلول گرمابی با درجه اکسیداسیون بالا است که مراحل انتهایی تفریق ماگمایی را پشت سر گذاشته و سبب تشکیل کانه¬های برونزاد مس نظیر کالکوسیت در زون غنی-شده گردیده است. سایر کانه¬های مس به صورت ثانویه بوده و شامل کالکوزین، کوولیت و مالاکیت می¬باشد. مطالعات ترمومتری میانبارهای سیال که روی 6 نمونه از بلور¬های منفرد کوارتز در منطقه مورد مطالعه انجام شده است، درجه شوری 10 درصد وزنی معادل نمک طعام، فشار 50 مگاپاسکال و محدوده دمایی220-200 درجه سانتی‌گراد را برای این کانی‌سازی‌ مشخص نمود. بنابراین کانی¬سازی احتمالا رگه های هیدروترمال( اپی ترمال تا مزوترمال) مربوط به بخش¬های فوقانی یک سیستم مس پورفیری احتمالی در عمق بیشتر است که درجه حرارت کمتری را نشان می¬دهد.