فهم یازشو در معماری ایرانی اسلامی، کاربست رهیافت و روش پدیدارشناسی

چکیده مقاله

هدف این پژوهش، بررسی چگونگی به‌کارگیری نظرات معمار پدیدارشناس، کریستیان نوربرگ شولتز پیرامون پدیدارشناسی حس مکان توسط مخاطبان بوده است. در ابتدا با اشاره‌ای به تاریخچه‌ی فلسفی پدیدارشناسی، به طرح دیدگاه‌های فلسفی موجود در حوزه‌ی پدیدارشناسی مکان پرداخته‌شده است. سپس پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش تحقیق توصیفی تحلیلی بنا به ذات مسئله‌ی تحقیق، در بستر مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای و با رجوع به مدارک و اسناد مکتوب و غیر مکتوب، به بررسی پدیدارشناسی حس مکان از دیدگاه نوربرگ شولتز پرداخته است؛ تا با تدقیق مؤلفه‌های پدیدارشناسی وی به ارزیابی حس مکان بازشو بپردازد. در این پژوهش تلاش بر آن است تا علاوه بر شناخت مفهوم حس مکان بازشو با روایت پدیدارشناسانه، کیفیت‌های فضایی و مکانی جستجو شود. شولتز حس مکان را پدیده‌ای کلی باارزش‌های ساختاری می‌داند که در بستر ادراک و جهت‌یابی در فضا ممکن می‌شود. رویکرد تحلیلی مکان توسط نوربرگ شولتز مبنا و مدل این پژوهش برای ارزیابی پدیدارشناسی حس مکان ارسی در معماری ایرانی اسلامی قرارگرفته است. در این رویکرد، برای تحلیل حس مکان به ارزیابی دو مؤلفه‌ی فضا و کاراکتر اشاره‌شده است. در این مدل زیر مؤلفه‌های فضا را دیالکتیک درون و برون، مرز و قلمرو، محصوریت فضایی، مرکزیت؛ و زیر مؤلفه‌های کاراکتر، ادراک (شناسایی)، و جهت‌یابی معرفی‌شده است.