بررسی عوامل موثر بر گسترش جشن میلاد امام رضا(ع) از دوره قاجار تا انقلاب اسلامی

چکیده مقاله

فرهنگ شیعی از دوره صفویه در ایران گسترش بیشتری یافت و آیین¬ها و مراسم¬های متعددی در بزرگداشت ائمه شکل گرفت. جشن¬های میلاد ائمه از جمله مناسبت¬¬های فرهنگی هستند که طی دو قرن اخیر رشد بیشتری یافته و جزئی از آداب و رسوم شیعیان شده¬اند. بیشتر مراسم¬های مذهبی شامل سوگواری¬ها و جشن¬ها در بارگاه رضوی به طور مفصل و طبق تشریفاتی خاص برگزار می¬شود. برخی از این مراسم¬ها ریشه در ابتکارات دوره قاجار و پهلوی دارند و شناخت نحوه شکل¬گیری و عوامل موثر بر آن از لحاظ فرهنگی، جامعه¬شناسی و تاریخی حائز اهمیت است. جشن میلاد امام رضا(ع) یکی از مهمترین مراسم¬های مذهبی شیعیان در مشهد است که در دو قرن اخیر با شکوه بیشتری برگزار شده¬است. سئوال اصلی پژوهش این است که عوامل موثر بر تبدیل مراسم میلاد امام رضا(ع) به یک جشن بزرگ شیعی از دوره قاجار تا انقلاب اسلامی چه بوده¬است؟ پژوهش حاضر به روش پژوهش¬های تاریخی و با استفاده از منابع اسنادی، مطبوعاتی و کتابخانه¬ای به‌صورت توصیفی-تحلیلی جشن میلاد امام رضا(ع) را از دوره قاجار تا انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار می¬دهد. در این پژوهش، از اسناد کتابخانه آستان قدس رضوی و مطبوعات آن مجموعه استفاده شده¬است. پژوهش حاضر نشان داد قاجارها با ابتکاراتی توسط ناصرالدین¬شاه و مظفرالدین¬شاه و صاحب¬منصبان مستقر در مشهد نقش مهمی در توسعه جشن میلاد امام رضا(ع) داشتند و از دوره پهلوی انضباط اداری و دستورالعمل¬های اجرایی، ایجاد موقوفات خاص و انعکاس رسانه¬ای باعث گسترش و عمومیت جشن میلاد امام رضا(ع) در مشهد شد