مقایسه مقادیر شاخص تلفات و ضرایب رواناب رویدادهای بارش-رواناب لحظه¬ای در رابطه با تغییرات پوشش اراضی حوضه¬های آبخیز

چکیده مقاله

مقادیر شاخص تلفات (φ) عامل بسیار مهمی در تحلیل بارش-رواناب حوضه های آبخیز می باشد. در این راستا مطالعه حاضر با هدف مقایسه مقادیر شاخص تلفات و ضرایب رواناب رویدادهای بارش-رواناب هم زمان لحظه ای در رابطه با تغییرات پوشش اراضی حوضه های آبخیز لیقوان و هروی واقع در استان آذربایجان شرقی انجام شده است. پارامترهای هیدرولوژیکی مورد استفاده، داده های بارش و دبی جریان لحظه ای می باشند که از ایستگاه های هیدرومتری لیقوان و هروی برای یک دوره 40 ساله (2010-1970) به دست آمد. پس از بررسی رویدادهای بارش و رواناب هم زمان لحظه ای موجود در دامنه زمانی مذکور، 7 رویداد بارش و رواناب هم زمان لحظه ای، برای حوضه آبخیز لیقوان و 7 رویداد با تاریخ-های مشابه برای حوضه آبخیز هروی انتخاب و جداسازی شد و شاخص نفوذ برای هر رویداد محاسبه و با تقسیم حجم رواناب بر بارش نیز در هر رویداد ضریب رواناب محاسبه گردید. در این مطالعه از نقشه های کاربری اراضی حوضه های آبخیز (در سال های 1976، 1989، 2000 و 2010) که در مطالعات قبلی تهیه شده، استفاده گردید. نتایج نشان داد که در رویدادهای همزمان، ضریب رواناب حوضه آبخیز هروی بیشتر از لیقوان می باشد؛ در حالی که، شاخص تلفات حوضه آبخیز هروی کمتر از لیقوان است. این نتایج می تواند به دلیل نفوذپذیری کمتر حوضه آبخیز هروی (خصوصاً در قسمت های خروجی حوضه) باشد که ناشی از گسترش کاربری های مسکونی، معدن (از سال 2000 به بعد)، جاده و دیگر کاربری های غیر طبیعی است.بنابراین، ضرورت دارد به تناسب کاربری اراضی و اعمال شیوه‌ های مدیریتی صحیح در منطقه بیشتر توجه شود.