ارزیابی تناسب اراضی برای زرشک و عناب به روش پارامتریک و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در حوضه القورات بیرجند

چکیده مقاله

برای استفاده بهینه از اراضی کشاورزی، ارزیابی تناسب اراضی ضروری است. در این تحقیق از روش­های پارامتریک (ریشه دوم) و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در ارزیابی تناسب اراضی منطقه القورات (با وسعت km2 2/133 واقع در استان خراسان جنوبی) برای عناب و زرشک استفاده شد. 12 خاکرخ شاهد، از بین 50 خاکرخ اولیه، مطالعه گردید. پرسشنامه­هایی برای زرشک و عناب تهیه و توسط کشاورزان و کارشناسان تکمیل شد. ابتدا چندین ویژگی فیزیکی و اقتصادی (زیر معیار درآمد) بررسی شدند. با توجه به نتایج پرسشنامه­ها، برای هر عامل و به تفکیک هر تیپ بهره­وری، بر اساس تأثیر آن در تناسب اراضی، وزن­ داده شد. در نهایت وزن­ها و درجه­های تناسب مربوط به هر ویژگی در محیط نرم­افزار Expert Choice با یکدیگر تلفیق‌ و بر اساس استانداردهای فائو کلاس­های تناسب تعیین شدند. نتایج نشان داد که اقلیم دارای تناسب زیاد (S1) بوده و مهم‌ترین محدودیت­های خاک و زمین­نما شیب، آهک و بافت بود. اقلیم بیشترین (3۵۵/0) و شاخص رطوبت کمترین (04۴/0) وزن را داشت. دامنه شاخص اراضی به روش ریشه دوم برای زرشک و عناب به­ترتیب: 7/10 تا 6/75 و 2/11 تا 77 و به روش AHP، 4/13 تا 1/77 و 5/14 تا 4/79 بود. اگرچه این اختلاف بسیار ناچیز می­باشد، اما به نظر می­رسد شرایط منطقه برای کشت عناب نسبت به زرشک، مناسبتر است. ضرایب تبیین محاسبه شده بین تولید مشاهداتی و شاخص­های اراضی برآورد شده در روش ریشه دوم برای زرشک و عناب به ترتیب: 96/0 و 94/0 و در روش AHP، 98/0 و 92/0 بود که مؤید دقت بالای هر دو روش AHP و ریشه دوم است.