آینده پژوهی تحولات ساختاری- فضائئ جمعیت و نقش آن در کنترل مناطق مرزی شرق ایران (شهرستان‌های مرزی استان خراسان‌جنوبی)

چکیده مقاله

زمینه و هدف: تحولات جمعیتی در مناطق مرزی ، از جمله عوامل مهم در شکل دهی ساختار فضایی و امنیت آن هاست. مقاله حاضر با هدف آینده نگاری تحولات ساختاری- فضایی جمعیت در شهرستان های مرزی استان خراسان جنوبی به بررسی نقش این تحولات در کنترل و توسعه این مناطق پرداخته است. روش: تحقیق حاضر ازنظر ماهیت موضوع توصیفی – تحلیلی و ازنظر هدف کاربردی است. ابتدا نظریه ها و مؤلفه‌های مربوط به مرز مرور گردید، سپس پیشینه موضوع مدنظر بررسی شد و 19 گویه مرتبط با عنوان پژوهش توسط کارشناسان انتخاب و برای پیاده‌سازی این بخش پانل خبرگانی متشکل از 11 نفر با روش نمونه‌گیری هدفمند تشکیل شد. یافته ها: اطلاعات به‌دست‌آمده از طریق نرم‌افزار میک مک بررسی شد که در بین این 19 متغیر، 5 متغیر به‌عنوان متغیرهای کلیدی که آینده کنترل مرز را بر اساس عوامل جمعیتی تحت تأثیر قرار می‌دهد شناخته شدند. سپس از طریق نرم‌افزار سناریو ویزارد، سناریوهای احتمالی مرتبط با این 5 متغیر پیش‌بینی و درنهایت 8 سناریوی قوی با 40 وضعیت مختلف بررسی شد. از این 40 وضعیت 7 وضعیت بحرانی،9 وضعیت نیمه بحرانی،14 وضعیت بینابین،5 وضعیت نیمه مطلوب و 5 وضعیت مطلوب بوده است که غلبه بر وضعیت‌های نامطلوب بر مطلوب است. نتایج : درنهایت نتایج بررسی آینده کنترل مرز تحت تأثیر این مؤلفه‌ها نشان داد که در صورت تداوم رویکردها و سیاست‌های موجود وضعیت این مؤلفه‌ها در آینده کنترل مرز به‌صورت بحرانی و خطرآفرین خواهد بود که نیازمند تغییر سیاست‌های جمعیتی و اقتصادی به‌منظور تعادل بخشی به ساختار فضایی جمعیت در راستای ارتقای امنیت مرزهای شرقی ایران است.