ارزیابی اثر اسموپرایمینگ بذر و سطوح آبیاری بر رشد، عملکرد و اجزاء عملکرد گندم

Abstract

از آنجا که کمبود آب طی دوره رشد گیاه یکی از مهم‌ترین عوامل محدودکننده عملکرد گیاهان زراعی است. استفاده از روشی آسان و ارزان برای کاهش اثر کمبود آب ضروری است. لذا این مطالعه با هدف بررسی اثر اسموپرایمینگ بذر بر رشد، عملکرد و اجزای عملکرد گندم رقم آنفارم 4 تحت شرایط مزرعه انجام شد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 97-1396 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سه سطح مختلف آبیاری (I1، I2 و I3 که به‌ ترتیب معادل 100، 75 و 50 درصد نیاز آبی گیاه) و چهار سطح پیش‌تیمار بذر) P1،P2 ، P3 و P4 به‌ترتیب شامل 0 (شاهد)، 3/0-، 6/0- و 9/0- مگا پاسکال ایجاد شده بوسیله پلی اتیلن گلایکول 6000) بود. نتایج آزمایش نشان داد که سطوح آبیاری بر صفات اندازه‌گیری شده شامل ارتفاع گیاه، تعداد پنجه، تعداد سنبله، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار‌دانه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه اثر معنی‌داری داشت (01/0P<) در‌حالی‌که سطوح آبیاری بر شاخص برداشت اثر معنی‌داری نداشت. پیش‌تیمار اسمزی بذر بر ارتفاع گیاه و طول سنبله (01/0P<)، تعداد پنجه، تعداد دانه در سنبله، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه (05/0P<) اثر معنی‌داری داشت. اثرات متقابل نیز به جز شاخص برداشت اثر معنی‌داری بر سایر صفات را نشان داد. نتایج آزمایش نشان داد که پیش‌تیمارهای اسمزی P2 ، P3 و P4 )3/0- ، 6/0- و 9/0- مگا پاسکال) به ترتیب منجر به 13/2، 62/2 و 51/2 برابر شدن عملکرد دانه در شرایط تنش 50 درصد نیاز آبی نسبت به عدم پیش‌تیمار بذر با تنش 50 درصد نیاز آبی شد. نتایج مقایسه میانگین‌ها نشان داد که پیش‌تیمار اسمزی بذر با پلی اتیلن گلایکول که منجر به ایجاد فشار 6/0- مگا پاسکال شد در شرایط تنش 50 درصد نیاز آبی بیشترین کارایی را در جبران خسارت ناشی از کمبود آب را نشان داد. این در حالی بود که در شرایط تنش 75 درصد نیاز آبی اثر پیش‌تیمارها معنی‌دار و مثبت نبود حتی در تیمار P4 اثر منفی و معنی‌دار بود. بنابراین کاربرد پیش‌تیمارهای اسمزی تا حدودی باعث جبران خسارات ناشی از کمبود رطوبت بر عملکرد دانه در شرایط تنش 50 درصد نیاز آبی شد. این در حالی است که در شرایط بدون تنش پیش‌تیمارهای اسمزی تاثیر مثبتی بر عملکرد دانه نداشتند.