تحلیل عاملی و رتبه بندی چالشهای تولید، فرآوری و بازار زعفران در شهرستان تربت حیدریه

چکیده مقاله

زعفران یکی از با ارزش‌ترین محصولات کشاورزی در بازار جهانی است. بیشترین سطح زیر کشت و بیشترین میزان تولید این محصول ‏در ایران است. با این وجود، سهم زعفران ایران از ارزش افزوده این محصول در بازارهای جهانی غیر قابل قبول و رو به افول است که ‏نشان‌دهنده چالش‌های عدیده این صنعت است. هدف پژوهش حاضر تبیین ساختارهای پنهان چالش‌های تولید، فرآوری و بازار و رتبه‌بندی ‏مهم‌ترین چالش‌های صنعت زعفران در شهرستان تربت‌حیدریه به عنوان قطب زعفران دنیا است. داده‌های مورد نیاز با استفاده از روش ‏نمونه‌گیری در دسترس به تعداد 108 پرسشنامه در سال 1402 گردآوری شد. ساختارهای پنهان با تکیه بر تحلیل مولفه‌های اصلی شناسایی ‏شد، و رتبه‌بندی چالش‌ها با تکیه بر آزمون رتبه فریدمن و ضرایب وزنی بدست آمده از تحلیل عاملی اکتشافی انجام گردید. نتایج نشان داد ‏مهم‌ترین چالش صنعت زعفران در حوزه تولید تغییر اقلیم، در حوزه فرآوری نیاز به سرمایه گردش بالا، در حوزه بازارهای بین‌المللی قوانین ‏سخت‌گیرانه گمرکی و در حوزه بازارهای داخلی عدم همکاری شرکت تعاونی روستایی جهت خرید محصول است. به علاوه، مهم‌ترین ‏مؤلفه‌های پنهان در حوزه تولید، ناپایداری تولید و عدم بهره‌وری تولید؛ در حوزۀ فرآوری، چالش‌های فنی و زیرساختی و چالش‌های مالی، در ‏حوزه بازار داخلی، عدم توسعۀ بازار رقابتی داخلی و ضعف نهادی بازار داخلی و در حوزۀ بازار بین‌المللی، عدم دسترسی به بازارهای خارجی و ‏کیفیت نامطلوب زعفران در بازارهای خارجی می‌باشند.