بررسی صفات مورفولوزی و کمی با استفاد از تجزیه دای آلل در گندم نان

Abstract

چکیده مبسوط مقدمه: گندم یکی از محصولات مهم و استراتژیک به لحاظ ارزش غذایی است. آگاهی از نحوه کنترل ژنتیکی و توارث اجزای عملکرد جهت انتخاب بهترین روش به‌نژادی ضروری است. از این رو بایستی اطلاعات جامع و دقیقی از پارامترهای ژنتیکی کنترل کننده اجزای عملکرد در تصمیم‌گیری برای انتخاب روش به‌نژادی مناسب جهت رسیدن به حداکثر عملکرد دانه اتخاذ گردد. مواد و روش‌ها: هفت ژنوتیپ الوند، آنفارم9، چمران2، بک‌کراس روشن، قدس، افق و رقم محلی سرخ‌دانه و 21 دورگ حاصل از آنها در قالب طرح دای‌آلل یک‌طرفه 7 × 7 طی سالهای 96-1394 مورد بررسی قرار گرفتند. یافته‌ها: تجزیه واریانس بیانگر تفاوت معنی‌دار بین ژنوتیپ‌ها بود. تجزیه دای‌آلل به روش گریفینگ نشان داد که ترکیب پذیری عمومی و خصوصی در تمامی صفات معنی‌دار بود. ژنوتیپ‌های بک‌کراس‌روشن و سرخ‌دانه ترکیب شونده‌های عمومی مطلوب و ژنوتیپ‌های افق و قدس ترکیب شونده‌های عمومی نامطلوب تشخیص داده شد. دورگ بک کراس‌روشن × چمران2 و الوند × قدس دورگ‌های مطلوب در اکثر صفات بودند و دورگ‌های افق × بک کراس‌روشن، افق × سرخ‌دانه و آنفارم9 × بک کراس‌روشن نامناسبترین دورگ‌ها‌ بودند. تجزیه واریانس هیمن نشان داد که جزء افزایشی و غیر افزایشی واریانس ژنتیکی در تمامی صفات معنی‌دار گردید. با توجه به معنی‌دار شدن جزء b1 و b2، در اکثر صفات هتروزیس و فراوانی نابرابر آلل‏های غالب و مغلوب دیده شد. جزء b3 که معادل ترکیب‏پذیری خصوصی گریفینگ می‌باشد در کلیه صفات معنی‌دار گردید و نتایج حاصل از تجزیه گریفینگ را مورد تأیید قرار داد. نتایج این تحقیق نشان داد که برای معرفی رقم یا ارقام جدید در خراسان‌جنوبی (بیرجند) توصیه می‌شود که از رقم محلی سرخ‌دانه در تلاقی‌ها استفاده شود. نتیجه‌گیری: مطالعه کنونی نشان داد که رقم محلی سرخ‌دانه اگرچه دارای عملکرد اقتصادی بالایی نمی‌باشد ولی دارای ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی بالایی در آمیزش با سایر ارقام می باشد. بنابراین توصیه می‌گردد که از این رقم محلی در تلاقی با سایر ارقام استفاده گردد تا به بوته فراموشی سپرده نشود. واژه های کلیدی: تجزیه گریفینگ، تجزیه هیمن، ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی