تجزیه ژنتیکی صفات مختلف کنجد با استفاده از روش عددی و گرافیکی هیمن تحت تنش خشکی

چکیده مقاله

چکیده مبسوط مقدمه: کنجد یکی از قدیمیترین گیاهان زراعی و احتمالا کهنترین نبات روغنی جهان ا ست. در اغلب مناطق دنیا از تودههای بومی و محلی کنجد ا ستفاده میشود. تولید ارقام اصلاح شده برای اقلیمهای زراعی متفاوت بهمنظور افزایش تولید و عملکرد از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است. و 21 دورگ حاصل از آنها در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی TS- مواد و روشها: هفت ژنوتیپ اصفهان، سیرجان، فارس، اولتان، جیرفت، سبزوار و 3 7 در مزرعه تحقیقاتی دان شکده ک شاورزی دان شگاه بیرجند تحت شرایط تنش خ شکی طی سالهای × با سه تکرار به صورت آزمایش دایآلل یک طرفه 7 1394-97 مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه صفات ارتفاع بوته، ارتفاع تا اولین کپسول میوهدهنده، تعداد کپسول در بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد برگ، طول برگ، تعداد دانه در کپسول، طول کپسول، وزن کپسول، عرض کپسول، تعداد روز تا 50 و 90 درصد گلدهی، تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیک، وزن هزار کلروفیل کل، عملکرد بیولوژیک، عملکرد اقتصادی و شاخص برداشت اندازهگیری شد. ،b کلروفیل ،a دانه، درصد روغن، درصد پروتئین، میزان کلروفیل یافتهها: بررسی کفایت مدل افزایشی – غالبیت نشان داد که در صفات ارتفاع بوته، طول کپسول، وزن کپسول، تعداد برگ، تعداد شاخه فرعی، تعداد کپسول در بوته، عملکرد اقتصادی، عملکرد بیولوژیک، تعداد روز تا 50 گلدهی، تعداد روز تا 90 درصد گلدهی و تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیک مدل کفایت نمود و لذا اثرات غالبیت ( b اثرات افزایشی ژنها( در تمامی صفات، پارامتر ( a بر روی این صفات تجزیه دایآلل صورت گرفت. تجزیه واریانس هیمن نشان داد که پارامتر میانگین اثرات غالبیت( در اکثر صفات به غیر از ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد کپسول و عملکرد ( b ژنها( در تمامی صفات به غیر از ارتفاع بوته، پارامتر 1 اثرات غالبیت ( b انحراف غالبیت اضافی ناشی از والدین( در اکثر صفات به غیر از ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی و تعداد کپسول و پارامتر 3 ( b دانه پارامتر 2 تنوع ناشی از اثرات افزایشی ژنها( و پارامتر ( D باقیمانده( در تمامی صفات به غیر از ارتفاع بوته معنیدار بود. بررسی پارامترهای ژنتیکی نشان داد که پارامتر متوسط کوواریانس اثرات افزایشی و غالبیت( و پارامتر ( F تنوع ناشی از اثرات غالبیت ژنها( در اکثر صفات، پارامتر ( H و 2 H1 یکسانی و عدم یکسانی ( h2 در صفات مختلف بهصورت افزایشی، غالبیت ناقص و فوق ))H1/D(√( گروههای ژنی مثبت و منفی( در نیمی از صفات معنیدار گردیدند. متوسط درجه غالبیت 0 نبود، لذا در کلیه صفات ژنهای / برابر با 25 )H2/(4H غالبیت مشاهده شد. در کلیه صفات به غیر از وزن کپسول نسبت ژنهای با اثرات مثبت و منفی ) 1 در اکثر صفات فراتر از واحد ))DH1)+F)/(√(4DH1)-F افزاینده و کاهنده توزیع متقارنی در بین والدین نداشتند. نسبت ژنهای غالب و مغلوب در والدین ))√) 4 2 بهدست آمد، / در محدوده صفر تا 04 )h2/H بود، لذا توزیع نامساوی ژنهای غالب و مغلوب در اکثر صفات وجود داشت. تعداد گروههای ژنی دارای غالبیت ) 2 hb( لذا تمامی صفات توسط یک یا دو بلوک ژنی کنترل شدند. وراثتپذیری عمومی 2 ( و خصوصی در کلیه صفات مقادیر بالایی داشتند. نتیجه گیری: در صفات مورد مطالعه نوع عمل ژنهای کنترلکننده صفات، نسبت ژنهای غالب و مغلوب، نسبت ژنهای با اثرات افزاینده و کاهنده، اثرات افزای شی و غالبیت متغیر بود که در اکثر صفات با هم متفاوت بود. به طور کل اکثر صفات تو سط ژنهای با اثرات افزای شی و غالبیت کنترل می شدند. برآورد وراثتپذیری بالا نشااااندهنده امیدبخش بودن مواد ژنتیکی مورد مطالعه در مطالعات آتی را دارد. بنابراین میتوان از بین این مواد، ژنوتیپهای بهتر را برای شرایط آب و هوایی بیرجند انتخاب نمود تا در آینده مورد بررسی بیشتر قرار گیرد.