بازروایت بازی بزرگ بر مبنای گزارش‌های کنسول بریتانیا در شرق ایران

Abstract

سرزمین‌های خاوری ایران از سده نوزدهم، عرصه رقابت ژئوپلیتیک گسترده روسیه و بریتانیا واقع گردید. به این رقابت‌ها و تکاپوهای سیاسی، بازی بزرگ اطلاق شده است. در روند بازی بزرگ، بازیگران اصلی به اهمیت دانش و اطلاعات و تأثیر آن در تحکیم قدرت وقوف یافته و در صدد افزایش توان اطلاعاتی خویش برآمدند. در میان منابع اطلاعاتی دول استعماری، گزارش‌های کنسولی جایگاه ویژه‌ای دارد. مقاله پیشِ‌رو با تکیه بر گزارش‌های محرمانه کنسولگری بریتانیا در سیستان و قاینات، در صدد تبیین ژئوپلیتیک رقابت قدرت‌ها در بازی بزرگ است. یافته‌های حاصل از این بررسی، افزون بر بازروایت رقابت‌های سیاسی و اقتصادی بازیگران اصلی، نشانگر جایگاه رقابت اطلاعاتی در بازی بزرگ و تکوین رابطه ژئوپلیتیک مبتنی بر نفوذ در شرق ایران است.