بررسی سیر تطور بدن نمادین سلطان در نظام پادشاهی ایران

Abstract

در نظام پادشاهی ایران، سلطان در راس هرم قدرت همواره دارای وجاهت خاصی بوده که او را از سایر مردمان متمایز می کرده است. این برتری حتی در بدن سلطان نسبت به رعایایش مشاهده می شود؛ به گونه ای که پادشاه تنها یک بدن جسمانی و خاکی ندارد بلکه او دارنده بدنی سیاسی و نمادین بوده است. در این مقاله با تکیه بر نظریات جامعه شناسی بدن، سیر تطور بدن سیاسی سلطان در تاریخ ایران مورد ارزیابی قرار گرفته است. مقطع زمانی مورد مطالعه ی این نوشتار تاریخ ایران باستان، ایران بعد از اسلام تا پایان عصر پهلوی است. پژوهش حاضر با اتکا به روش توصیفی- تحلیلی از طریق بررسی نمادها و نشانه های مکتوب و غیر مکتوب درصدد واکاوی عوامل موثر بر تحول منزلت بدن سیاسی شاه در تاریخ ایران است. دستاوردهای حاصل از این بررسی نشان می دهد که انگاره ی فره ایزدی در روزگار باستانی ایران وجاهتی قدسی را برای بدن سیاسی سلطان رقم زد. تداوم این انگاره در دوران اسلامی در تلفیق با اندیشه ی ظل الهی سلطان در استمرار وجاهت معنوی بدن شاه نقشی اساسی ایفا کرد. در دوران اسلامی تا پایان پهلوی تحولاتی چون حملات بیگانگان، تحولات اجتماعی همچون دگرگونی طبقاتی، ظهور صفویان، تجدد و اندیشه های مشروطه خواهی در فراز و فرود منزلت بدن سیاسی شاه تاثیرات عمیقی بر جای گذارد.