تحلیل تطبیقی انسان فردیتیافته در حکایت «دژ هوشربا»ی مثنوی مولوی و نمایشنامه شاهلیر شکسپیر

Abstract

دبیـات تطبیقـی راهـی علمـی جهـت شـناخت انسـان و پیوندهـای ادبـی ملـل فراهـم میکنـد. ّات او اسـت؛ فراینـد فردیـت، نوعـی پختگی و رشـد روانی انسـان و شـعر و نمایش نیز بیـان درونی ّـات و هنـر بـا روان آدمـی پیوندـی دیرینـه مییابنـد. مولـوی و شکسـپیر بهعنـوان از ایـنرو ادبی ّـات جهـان، در خاسـتگاه اندیشـۀ شـرق و غـرب آثـاری بینظیـر آفریدهانـد. بررسـی سـتارگان ادبی آثــار، انطبــاق اندیشــۀ فراگیــر آنهــا را بــا ویژگیهــای روانشــناختی نشــان میدهــد. مولــوی بهعنـوان عارفـی اندیشـمند بـا هدـف وحدـت بشـری، الگویـی نـاب بـرای انسـان فردیتیافتـه و بـه تعبیـر عارفانـۀ آن، انسـان کامـل دـر حکایـت »دـژ هوشربـا« ارائـه میدهـد. شکسـپیر نیـز دـر نمایشـنامۀ شـاهلیر، انسـان را بـا نقشآفرینـی خـاص خـود نشـان میدهـد. میتـوان گفـت مولـوی و شکسـپیر، سـاختمان مدـور خویشـتنیابی را بهشـکل تابلـوی زیبـای انسـانی ترسـیم میکننــد. هدــف مقالــۀ حاضــر کــه بــا روش تطبیقــیـ تحلیلــی انجــام شــده، بررســی فراینــد فردیـت دـر حکایـت »دـژ هوشربـا« و نمایشـنامۀ شـاهلیر اسـت کـه ضمـن واکاوی دـو اثـر، ً وجـوه مشـترک و بعضـا متفـاوت آنهـا آشـکار میشـود. یافتههـای تحقیـق نشـان میدهـد در هـر دـو داسـتان، سـفر رخ داده و سـفر هـر دـو قهرمـان نمادـی از جسـتوجوی فردیـت روانـی آنهـا اسـت. درنهایـت، شـاهزادۀ کوچـک و شـاهلیر دـر عبـور از گـذرگاه دشـوار خودآگاهـی بـه ناخودآگاهـی، رونـد فردیـت را می ِ پیماینـد، خویشـتن خـود را مییابنـد و بـه نقـل از موالنـا »زادــۀ ثانــی« میشــوند.