جایگاه تکتونوماگمایی دیابازها و جریان‌های بازالتی افیولیت شمال مکران، جنوب شرقی ایران

چکیده مقاله

افیولیت شمال مکران در جنوب شرقی ایران، به‌عنوان بخشی از افیولیت¬های تتیس، در حدفاصل بلوک¬های قاره¬ای لوت و باجکان-دورکان قرار دارد. از جمله سنگ‌های تشکیل‌دهنده¬ این توالی افیولیتی، دیابازها و جریان‌های بازالتی هستند که بیشترین برونزد را در شرق منطقه دارند. شواهد ساختاری، سنگ¬نگاری و زمین¬شیمیایی بیانگر شکل¬گیری این سنگ‌ها در جایگاه¬های زمین¬ساختی متفاوت است. بر اساس ویژگی¬های زمین¬شیمیایی، دیابازها و بازالت‌ها در دو گروه جای می¬گیرند: در یک گروه، دیابازها و جریان‌های بازالتی با ترکیب تولئیتی قرار دارند که ویژگی‌های شبیه به پشته¬های میان‌اقیانوسی (MORB) را به نمایش می¬گذارند. گروه دوم شامل جریان‌های بازالتی تا داسیتی با ترکیب کالک¬آلکالن است که ویژگی‌های کمان¬های آتشفشانی را به نمایش گذاشته و نشانه-های محیط‌های فرورانش در آنها دیده می¬شود. دو رخداد ماگمایی منجر به تشکیل این دو گروه از سنگ‌ها شده است: 1) ماگماتیسم نوع MORB حاصل از کشش و بازشدگی بین دو بلوک قاره¬ای که منجر به شکل¬گیری دیابازها و بازالت‌های تولئیتی در کرتاسه پیشین شده است. غنی¬شدگی این سنگ‌ها نسبت به عناصر نادر خاکی سبک(LREE) و مقادیر پایینLa/Yb و به نسبت بالای U/Th نمایانگر تاثیر ترکیبات قاره¬ای در مذاب به وجود آورنده¬ آنها است. 2) ماگماتیسم مرتبط با فرورانش که گدازه¬های بازالتی، آندزیتی و داسیتی دارای ویژگی‌های کالک¬آلکالن را در کرتاسه پسین برجای گذاشته است. غنی¬شدگی LREE و LILE، ناهنجاری منفی Nb و Ta، نسبت بالای Pb/Ce و مقدار تمرکز اندک TiO2 در این سنگ‌ها، نمایانگر تاثیر ورقه¬ فرورانشی در ترکیب آنها است.