امّی بودن پیامبر در لسان علامه طباطبایی

چکیده مقاله

علامه طباطبایی بر این باور است که اسلام در میان عرب‌ها در دوره‌ای عاری از هرگونه تمدن و فرهنگ به ظهور رسید؛ دوره‌ای که به قول ایشان می‌توان آن را به‌حق، عصر جاهلیت خواند. پیامبر اسلام نیز در همین محیط رشد و نمو یافته است، یا به تعبیر علامه طباطبایی «تمام عمرش را در حضور قوم بی‌تمدن و فرهنگ خویش سپرى کرده است» و همین امر هم باعث شده است تا آوردن قرآن از سوی او که «امّی» به‌حساب می‌آمد، معجزه آشکاری تلقی شود. ارتباط وثیق عصر جاهلیت و رسالت یافتن پیامبری امّی از نظر علامه طباطبایی در این آیه تجسم یافته است که «هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِنْهُمْ». تاکنون در میان محققان این حوزه از «امّی» بودن پیامبر و قوم او، هم برداشت مثبت و هم برداشت منفی صورت گرفته است. در نوشتار حاضر بر آنیم تا سخنان علامه طباطبایی در خصوص این صفت را گزارش و تا حد امکان تحلیل نماییم تا نگاه او به این موضوع روشن شود. در این راستا از روش موسوم به کتابخانه‌ای استفاده خواهد شد و نشان داده خواهد شد که قرآن، امی بودن را هم صفتی برای پیامبر (ص) به‌عنوان معجزه و هم برای جامعه عرب دانسته است.