اژدهااوژنی زال

Abstract

در میان یلان سیستان، زال برخلاف سام و رس تم، یکسره از کردارهای رزمی در نبردگاه به دور است. او در میانۀ آن دو جهان پهلوان، نه در نبردگاه که در پیکرة داستانی نو و دیگرسان، اژدهایی را میاوژند و فراوانی را به ایرانشهر ارزانی می دارد. در این جستار با خوانشی تازه از داستان زال در چهارچوب نقد اسطورهای و به شیوة توصیف و بازکاوی و با هدف فرادید نهادن انگارهای دیگر دربارة بن مایۀ اسطوره ای پیوند زال با رودابه، تنکمایگی دستان در رزم و جهان پهلوانی بررسی شده است . آنچه از این بررسی چونان انگارهای به دست آمده این است که زال در روند دگرگونی اسطوره به حماسه، کردار اَژدهااوژنی ژرفساخت یا کهنالگوی نخستینۀ خود را در ستیز با اژدهای مادینهاوبار، به گونۀ پیوند با رودابه، دختر مهرابِ اژدهانژاد، به ارث بردهاست. پهلوان با شکست مهراب اژدهانژاد که نمادینه ای از باروری را در چنبرة فرمان خود دارد، مایۀ رهایی رودابه و پدیدآمدن نیرویی فراوانیبخش همچون رستم میشود تا با واگذارشدن جهانپهلوانی به تهمتن، یکسره پاسدار ایران شهر در برابر تازشهای افراسیاب اژدهانژاد شود. بر بنیاد انگاره ای، چنین مینماید که نشانههایی از اسطورة ایزد مهر در شخصیت مهراب بازتافته است.