مدل‌سازی اثر الگوی مصرف بر سرانه آب شهری با استفاده از رویکرد سیستمی (مطالعه موردی: شهر بیرجند)

Abstract

امروزه با توجه به کمبود منابع آب و رشد روزافزون جمعیت و تقاضای آب، مدیریت این منابع امری ضروری تلقی می‌گردد. یکی از راه‌های مدیریتی برای مقابله با بحران کم‌آبی و حفظ منابع آبی موجود، مدیریت تقاضا و مصرف آب در بخش شهری می‌باشد. این مطالعه با هدف تعیین نقش الگوی مصرف بر کمیت منبع آب شهر بیرجند در استان خراسان جنوبی انجام گردید. در این مطالعه با در نظر گرفتن پارامترهای مؤثر بر تقاضای آب مانند جمعیت، درجه‌ حرارت، بارندگی، روزهای تعطیل، قیمت آب، قطعات کاهنده‌ مصرف و زمان استحمام و همچنین با استفاده از نگرش سیستمی و نرم‌افزار VENSIM، به بررسی اثر این پارامترها بر مصرف آب شهری و اثر آن‌ها بر منبع آب زیرزمینی شهر بیرجند تحت سناریوهایی با شرایط دمایی متفاوت ترسالی، خشکسالی و نرمال و نیز نرخ رشد موجود منطقه و نرخ رشد پیش¬بینی¬شده به¬ترتیب معادل 12/2 و 5/1 درصد و همچنین تعریف سیاست‌هایی براساس پارامترهای مؤثر بر تقاضا برای حفظ و صیانت از منبع تأمین‌کننده آب این شهر پرداخته ‌شد. نتایج نشان می‌دهد که با ادامه‌ شرایط موجود در منطقه و بدون تغییر در الگوی مصرف آب شهری در شهر بیرجند، سرانه‌ آب مصرفی شهروندان روند روبه¬رشدی خواهد داشت و همین امر سبب برداشت مقدار قابل توجهی از آبخوان می‌گردد به¬‌طوری ‌که پیش‌بینی می‌شود که این شهر در سال 1420 نسبت به سال 1392 در شش سناریوی تعریف ‌شده به¬ترتیب به¬میزان 85/231، 33/233، 33/233، 27/220، 26/239 و 25/239 میلیون مترمکعب با کسری مخزن مواجه گردد. بنابراین لازم است که با اتخاذ سیاست‌های مختلف در دو بخش دولت و مصرف کننده و اعمال روش‌های مدیریتی صحیح و کارآمد، کاهش سالانه‌ آب زیرزمینی این شهر را به حداقل ممکن رساند.