همه پرسی تقنینی تجلی مردم سالاری در عرصه قانونگذاری

Abstract

همه¬پرسی یا رفراندوم تقنینی که براساس آن مردم بطور مستقیم به عنوان مرجع وضع قانون اقدام می‌نمایند، در قانون اساسی ایران پیش‌بینی شده است، اما با توجه به عدم کاربرد آن به عنوان یک روش¬ استثنایی قانونگذاری تاکنون، جزئیات بهره‌مندی از آن کاملاً روشن و شفاف نیست. هدف پژوهش حاضر مطالعه تاثیرات کاربردی این فرایند، کیفیت استفاده از آن و روش¬های تضمین این مقوله با روش توصیفی- تحلیلی است. نتایج حاکی از آن است که همه¬پرسی نه به عنوان جایگزین دموکراسی نمایندگی، بلکه مکمّل آن محسوب می¬شود. به دلیل امکان سوءاستفاده¬ای که می¬تواند از این نوع ابزار مشارکت مستقیم مردم شود، ضروری است تا معیارهای همه‌پرسی تقنینی شفاف و عادلانه مورد توجه قرار گیرد. تشریفات برگزاری همه¬پرسی باید به گونه¬ای در قانون اساسی و یا حداقل در قوانین عادی به روشنی مشخص شده باشد. در مرحله اجرا مسائلی چون نوع همه¬پرسی، محتوای سؤال یا موضوع همه¬پرسی، زمان برگزاری، حدنصاب تصویب و نتایج آن به روشنی مشخص شود. تقاضای همه‌پرسی قانوناً در اختیار یک مقام یا نهاد قرار نگیرد، بلکه با مشارکت دو یا چند قوه باشد. همه¬پرسی نمی¬تواند ناقض آرمان¬ها و اهداف آن نظام باشد. نظارت بر همه‎‌پرسی باید توسط نهاد بی‌طرف و مستقل از قوای مقننه و مجریه باشد.