انگاره های فرجام گرایانه در معراج پیامبر ( ص) و ارداویرافنامه

چکیده مقاله

فرجام‌گرایی از جمله مباحث اساسی در حوزه دین‌پژوهی و از دغدغه‌های ذهنی بشر به‌شمار می‌آید. این دغدغه به شیوه‌های گوناگون در متون دینی و آثار ملل بازتاب پیدا کرده است. یکی از جایگاه‌های طرح‌انگاره‌های فرجام‌گرایانه، معراج‌نامه‌ها و سفرنامه‌های روحانی است. درون‌مایه معراج‌نامه‌ها که بر اخلاقیات و التزام به اعمال خیر و احتراز از گناه و کردارهای ناشایست استوار است، متضمن طرح مبانی فرجام‌شناسی است. انجام مطالعات تطبیقی با رویکرد فرجام‌شناسی از جنبه‌های گوناگون، به‌ویژه معرفت ادیان حائز اهمیت است. با توجه به اهمیت این‌گونه مطالعات، هدف نوشتار حاضر بررسی تطبیقی معراج پیامبر اکرم (ص) با سفر ارداویراف با رویکرد فرجام‌شناسی است. این بررسی که به روش توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته، کوشیده است تا شرایط و زمینه‌های مؤثر بر تکوین این سفرها و نمودهای فرجام‌گرایی در این آثار را واکاوی نماید. یافته‌های حاصل از این بررسی، به‌ویژه همسانی‌های موجود در «ارداویراف‌نامه» و روایت‌های معراج پیامبر(ص) نشانگر غایتمندی عالم، معناداری هستی و باور به رستاخیز و سلسله مراتب نیکوکاران و بدکاران در این متون است.