بررسی سنخ شناسانۀ اسناد خاندانهای مذهبی مطالعه موردی: خاندان آیتی بیرجندی

چکیده مقاله

اسناد و مدارک به‌جامانده در مراکز اسنادی و آرشیوهای شخصی عالمان شیعی حاوی اطلاعات گوناگون فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و دینی است که می‌تواند در پژوهش‌های مختلف موردتوجه قرار گیرد. یکی از مهم‌ترین اسناد خطی بر جای مانده از عالمان شیعی متعلق به خاندان آیتی بیرجندی است که بررسی و مطالعه‌ی دقیق آن‌ها بیانگر وجوه اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه‌ی بیرجند و ایفای نقش این خاندان در زمینه‌های مختلف است. براین‌اساس، مقاله پیش‌رو در نظر دارد از طریق دسته‌بندی موضوعی و تحلیل محتوایی اسناد خاندان مذکور جایگاه این اسناد را در مطالعات تاریخ فرهنگی و اجتماعی منطقه مورد ارزیابی قرار دهد. یافته‌های پژوهش بیانگر جایگاه رفیع خاندان آیتی در حل‌و‌فصل مسائل اجتماعی، دادرسی‌ها، گرفتاری‌های مردم، رتق‌وفتق امور شرعی و اثرگذاری آن‌ها در تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اقتصادی منطقه است. خاندان آیتی ضمن برقرار نمودن ارتباط مردم با خاندان حکومتگر و سروسامان دادن امور آن‌ها، تلاش می‌نمودند که از دایره‌ی شرع نیز در تأیید حکومت خارج نشوند.