حاشیه نگاری نسخ خطی از منظر کارکردی و محتوایی،مورد مطالعه: نسخ خطی ترجمه ای

چکیده مقاله

یکی از سنت های نوشتاری رایج در تمدن اسلامی حاشیه نویسی بر متون است. حواشیه نگاری در متون کهن ضمن برخورداری از دیرینه گی و قدمت دارای کارکردها و فواید متعددی در ساحت دانشی، روشی و هویتی می باشد. وجود قواعد خاص در سبک نگارش حواشی در متون کهن و کاربرد عناصر تزئینی که برای تمایز قلمرو حاشیه و متن به کار می رفته حاشیه نگاری را از منظر کتاب آرایی و ابعاد هنری نیز حائز اهمیت ساخته است. این سنت نوشتاری زمینه ای مناسب برای تضارب آراء و تعاملات علمی را در فرهنگ و تمدن اسلامی رقم زده است. با توجه به استمرار این سنت علمی و جایگاه آن در فرهنگ و تمدن اسلامی مقاله حاضر به واکاوی حواشی گزیده ای از نسخ خطی ترجمه ای و تبیین کارکردهای آن اختصاص دارد. روش انجام این پژوهش به شیوه تحلیل محتوای حواشی نسخ و تبیین ویژگی ها و کارکردهای حاشیه نگاری در این متون است. دستاوردها و نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که مخطوطات ترجمه ای از نظر صوری تابع قواعد حاشیه نگاری در متون کهن بوده و از نظر محتوایی نیز علاوه بر توضیح ابهامات، درج نکات انتقادی و ارائه آراء و نظریات به شرح معانی واژگان، آوردن معادل های مناسب به تبیین وجوه تمایز فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه ایران با جامعه ای که نسخه از آنجا ترجمه شده، پرداخته است.