اثر مصرف تلفیقی مقادیر مختلف بیوچار و کاربرد خاکی گوگرد معمولی و محلول‎پاشی نانوگوگرد بر عملکرد و اجزاء عملکرد و برخی خصوصیات فیتوشیمیایی مرزه (Satureja hortensis L.)

Abstract

استفاده بی‎رویه از نهاده‎های شیمیایی مخاطرات زیادی برای سلامت انسان و دام به همراه داشته و آلودگی‎های زیست‎محیطی بسیاری در پی داشته است و ازاین‌رو، ضرورت استفاده از نهاده‎های بوم‎سازگار و جایگزین کودهای شیمیایی بیش از هر زمان دیگری احساس می‎شود. به‎منظور بررسی کاربرد همزمان نهاده‎های اکولوژیک بیوچار و تیمارهای تغذیه‎ای گوگردی در گیاه دارویی مرزه (Satureja hortensis L.)، آزمایشی طی دو سال زراعی 1400- 1399 و 1401- 1400 در مزرعه تحقیقاتی مجتمع آموزش عالی گناباد، بر پایه طرح کرت‎های خردشده با سه تکرار انجام و داده‎ها به‎صورت تجزیه مرکب آنالیز شد. سه سطح کود آلی بیوچار (شامل 5، 10 و 20 تن در هکتار) و شاهد (عدم ‎استفاده از بیوچار)، در کرت‌های اصلی، و کاربرد خاکی گوگرد، محلول‎پاشی نانوگوگرد و شاهد (عدم استفاده از گوگرد) در کرت‎های فرعی قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه شامل تعداد بذر در بوته، وزن سرشاخه گلدار، عملکرد بذر، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، میزان اسانس، فنل کل، فلاونوئید کل و فعالیت آنتی‎اکسیدانی بود که در قالب یک چین برداشت شدند. نتایج آزمایش نشان داد که بیشترین و کمترین تعداد بذر در مترمربع و وزن سرشاخه گلدار به‎ترتیب در تیمارهای مصرف 20 تن در هکتار بیوچار و محلول‎پاشی نانوگوگرد (به‎ترتیب با 27777 بذر در مترمربع و 67/25 گرم سرشاخه گلدار) و عدم‎کاربرد بیوچار و شاهد (به‎ترتیب با 8024 بذر در مترمربع و 24/6 گرم سرشاخه گلدار) به‌دست آمد. نتایج اثرات متقابل سه‎گانه مقادیر مختلف بیوچار، تیمارهای تغذیه‎ای و سال زراعی نشان داد که بیشترین عملکرد بذر (74/10 گرم در مترمربع) و عملکرد بیولوژیک (91/46 گرم در مترمربع) زمانی حاصل شد که در سال زراعی اول به‎طور همزمان 20 تن در هکتار بیوچار و محلول‎پاشی نانوگوگرد مورد استفاده قرار گرفت. نتایج اثرات متقابل مقادیر مصرفی بیوچار و تیمارهای تغذیه‎ای نشان داد که بیشترین میزان اسانس در تیمار کاربرد همزمان 10 تن در هکتار بیوچار و مصرف خاکی گوگرد معمولی به‌دست آمد. میزان فنل کل، فلاونوئید کل و فعالیت آنتی‎اکسیدانی تحت ‎تأثیر استفاده همزمان مقادیر بیوچار و تیمارهای تغذیه‎ای گوگردی کاهش یافت، به‎طوری‎که بیشترین میزان این صفات زمانی حاصل شد که از هیچ مقدار زغال زیستی به‌صورت توأم با تیمارهای تغذیه‎ای استفاده نگردید. به‎طور کلی، با توجه به یافته‎های این پژوهش، کاربرد همزمان مقادیر بالای بیوچار (سطوح 10 و 20 تن در هکتار) و تیمارهای تغذیه‎ای گوگردی به‎ویژه محلول‎پاشی نانوگوگرد منجر به بهبود عملکرد و اجزاء عملکرد مرزه شد، ولی ویژگی‎های کیفی این گیاه در صورت عدم‎ استفاده از نهاده‎های خارجی از وضعیت بهتری برخوردار بود.