امکان سنجی و اولویت بندی مکانی احداث سد زیرزمینی در مناطق خشک و نیمه خشک (مطالعه موردی: حوزه آبخیز رودان)

Abstract

چکیده احداث سد زیرزمینی به عنوان یکی از راه‌حل‌های تأمین آب در مناطق خشک که امکان دسترسی به منابع معمول، نظیر چاه و رودخانه دائمی وجود ندارد یا دارای منابع آبی اندکی می‌باشند، توصیه شده است. به همین منظور در پژوهش حاضر مکان‌یابی مناطق مستعد برای احداث این‌گونه سدها مورد بررسی قرار گرفت. محدوده مورد مطالعه حوزه آبخیز رودان در استان هرمزگان می‌باشد که به دلیل دارا بودن شرایط اقلیمی خشک و شرایط خاص زمین-شناسی می تواند از پتانسیل مناسبی برای ساخت سد زیرزمینی برخوردار ‌باشد. در پژوهش حاضر از طریق تلفیق مدل رقومی ارتفاع، خصوصیات توپوگرافی، خصوصیات زمین‌شناسی و خصوصیات هیدرولوژیکی در محیط GIS، تعداد هشت مکان اولیه بعنوان نقاط مستعد احداث سد زیرزمینی مشخص گردید. در ادامه پس از تشکیل ماتریس تصمیم با استفاده از مدل ویکور رتبه‌بندی، تعیین شاخص و انتخاب کوچکترین شاخص به‌عنوان بهترین گزینه صورت پذیرفت. طبق نتایج به ‌دست‌ آمده از بین هشت مکان اولیه تنها دو نقطه مناسب و سایر سایت‌های مستعد به علت فاصله از مراکز تمرکز جمعیتی و کشاورزی رد شدند. رتبه یک واقع در شرق شهر زیارتعلی با توجه به شرایط هیدرولوژیکی و توپوگرافی از جمله اینکه شیب در این سایت کمتر از 5 درصد است بعنوان یکی از بهترین مکان‌ها برای احداث سد زیرزمینی می‌باشد. اولویت دوم واقع در شمال بخش برنطین به‌دلیل قرارگیری در مجاورت روستای کم جمعیتی که آب آشامیدنی از طریق چاه تأمین می‌شود، به عنوان گزینه مناسب جهت احداث سد زیرزمینی در نظر گرفته شد. در سایت‌هایی که اولویت اول و دوم را به خود اختصاص داده‌اند از بین معیارهای مورد استفاده در پژوهش حاضر معیارهای نیازآبی، فاصله از روستا، پارامترهای PH و EC و کمیت آب بیشترین اهمیت را داشته‌اند. با نگاهی به محورهای انتخاب شده در پژوهش حاضر مشاهده می‌شود که بالاترین اولویت‌ها و با ارزش‌ترین محورهای انتخابی در سازندهای کواترنر قرار گرفته که این نکته می‌تواند بیان کننده صحت مکان‌نمایی سازه باشد.