تاثیر روش های مصرف نیتروژن بر برخی ویژگی های کمی و کیفی دانه ارقام تجاری گندم نان در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی

Abstract

مقدمه نیتروژن یک عنصر تعیین کننده در تغذیه، رشد گیاه و عملکرد کمی و کیفی آن محسوب می‌شود. با توجه به سطح زیر کشت بالای گندم دیم در کشور و اهمیت ویژه اقتصادی گندم در شرایط دیم ایجاب می‌کند که هر گونه راهکاری برای بهینه سازی کمیت و کیفیت این محصول مد نظر قرار گیرد. مواد و روش ها در این پژوهش تاثیر تیمارهای مختلف محلول‌پاشی کود اوره و کود سرک در مراحل مختلف نمو بر عملکرد دانه، پروتیین دانه، سختی دانه، عدد زلنی و شاخص گلوتن در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی بررسی شد. این تحقیق به صورت آزمایش کرت‌های خرد شده نواری بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 96-1395 و 97-1396 و هر سال در دو آزمایش جداگانه دیم و آبیاری تکمیلی اجرا شد. عامل‌های آزمایش عبارت بودند از: الف) محلول‌پاشی کود اوره در چهار مرحله رشدی (شاهد (آب پاشی)، آبستنی، آبستنی+ پرشدن دانه و پرشدن دانه) در کرت‌های اصلی ب) چهار رقم گندم دیم در کرت‌های فرعی (به صورت عمودی) و تیمار کود سرک در دو سطح (عدم مصرف و مصرف کود سرک) در مرحله نمو پنجه‌زنی به عنوان عامل افقی. یافته ها نتایج تجزیه مرکب و مقایسه میانگین‌ داده‌ها نشان داد که محلول پاشی کود اوره در هر سه مرحله رشدی باعث افزایش معنی‌دار عملکرد دانه، محتوای نیتروژن، درصد پروتیین دانه، سختی دانه، عدد زلنی و شاخص گلوتن دانه شد. کاربرد کود سرک نیز در هر دو شرایط دیم و آبی بر عملکرد دانه، پروتیین دانه، نیتروژن دانه و شاخص گلوتن معنی‌دار بود. بیشترین شاخص گلوتن در شرایط دیم (08/24 درصد) و آبیاری تکمیلی (19/16 درصد) مربوط به محلول پاشی در مرحله پرشدن دانه بود. بیشترین شاخص گلوتن، سختی دانه و عدد زلنی در هر دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی متعلق به رقم ریژاو بود. رقم ریژاو با 3/27 بیشترین مقدار و رقم آذر-2 با 6/18 از کمترین مقدار شاخص گلوتن برخوردار بود. محلول‌پاشی در مرحله پرشدن دانه بیش‌ترین سهم در افزایش پروتیین دانه و تیمار شاهد کم‌ترین نقش را داشت. بیشترین مقدار عملکرد دانه در شرایط دیم 2907 و در شرایط آبیاری تکمیلی 3957 کیلوگرم در هکتار بود که نسبت به تیمار شاهد (عدم کاربرد کود سرک) به ترتیب باعث افزایش 19 و 16 درصد عملکرد دانه در هر دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی شد. نتیجه گیری نتایج این پژوهش نشان داد محلول‌پاشی اوره و کاربرد کود سرک در هر دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی در بهبود صفات کیفی موثر بود. بیش‌ترین افزایش پروتیین دانه، سختی دانه عدد زلنی و شاخص گلوتن در هر دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی مربوط به محلول پاشی در زمان پرشدن دانه بود. در این پژوهش آبیاری تکمیلی منجر به افزایش قابل ملاحظه عملکرد دانه نسبت به شرایط دیم شد