ارزیابی شاخص‌های فیزیولوژیکی رشد ارقام کینوا (Chenopodium quinoa Willd.) تحت تأثیر سطوح مختلف رطوبتی در کشت بهاره و تابستانه در منطقه خراسان جنوبی

Abstract

تاریخ کاشت کینوا بسته به ژنوتیپ، شرایط اقلیمی هر منطقه و همچنین دسترسی به آب، متفاوت می‌باشد، بنابراین به‌منظور ارزیابی شاخص‌های رشدی سه رقم کینوا تحت تأثیر سطوح رطوبتی، چهار آزمایش مجزا در دو منطقه (بیرجند و سربیشه) و دو تاریخ کاشت (اسفند و مرداد) در سال‌های 99-1398 به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل پنج سطح رطوبتی (25، 50، 75، 100 و 125 درصد نیاز آبی گیاه) و سه رقم کینوا (تیتیکاکا، گیزاوان و ردکارینا) بود. روند تغییرات شاخص‌های رشدی در طول فصل رشد مورد ارزیابی قرار گرفت و تجزیه واریانس پس از برش‌دهی فیزیکی داده‌ها، به‌صورت جداگانه برای هر مرحله از نمونه‌برداری انجام شد. روند تغییرات شاخص سطح برگ سه رقم نشان داد که در تاریخ کاشت اسفندماه و مردادماه، زمان رسیدن به حداکثر LAI در شهرستان بیرجند به‌ترتیب بین 106 الی 107 و بین 73 الی 76 روز پس از سبزشدن و در شهرستان سربیشه به‌ترتیب در روز 104 و بین 65 الی 72 روز پس از سبزشدن مشاهده شد. به‌طور کلی در اسفندماه در هر دو منطقه مورد مطالعه، رقم ردکارینا، دارای بیشترین مقادیر حداکثر LAI (4.5 در بیرجند و 6.7 در سربیشه) و حداکثر CGR (17.93 و 20.63 گرم بر مترمربع زمین در روز به‌ترتیب در بیرجند و سربیشه) بود و در مردادماه رقم گیزاوان بالاترین میزان حداکثر LAI (6.4 در بیرجند و 6 در سربیشه) و حداکثر CGR (19.32 و 18.11 گرم بر مترمربع زمین در روز به‌ترتیب در بیرجند و سربیشه) را به خود اختصاص داد. همچنین بیشترین RGR و NAR در ابتدای فصل رشد در کشت اسفندماه در هر دو شهرستان مورد مطالعه، متعلق به رقم ردکارینا و در کشت مردادماه، متعلق به رقم گیزاوان بود. در بررسی اثر سطوح رطوبتی نیز می‌توان بیان نمود که بالاترین میزان شاخص‌های LAI، CGR، RGR و NAR در سطح 125 درصد نیاز آبی مشاهده شد به‌طوری‌که حداکثر میزان شاخص LAI در کشت‌های اسفندماه سربیشه و بیرجند و مردادماه سربیشه و بیرجند به‌ترتیب برابر با 8.2، 5.3، 6.5 و 7.2، حداکثر میزان CGR به‌ترتیب برابر با 28.78، 23.56، 22.96 و 26.18 گرم بر مترمربع زمین در روز، بالاترین میزان RGR در ابتدای فصل رشد به‌ترتیب 0.189، 0.186، 0.214 و 0.200 گرم بر گرم در روز و بالاترین میزان NARدر ابتدای فصل رشد به‌ترتیب 6.16، 10.22، 7.68 و 9.27 گرم بر مترمربع برگ در روز مشاهده شد. کمترین میزان شاخص‌های رشدی در تیمار کاربرد آبیاری به میزان 25 درصد نیازآبی مشاهده گردید. به‌طور کلی می‌توان بیان نمود که بالاترین میزان شاخص‌های رشدی و بیشترین عملکرد دانه در کشت اسفندماه در هر دو شهرستان مورد مطالعه، متعلق به رقم ردکارینا و در کشت مردادماه، متعلق به رقم گیزاوان بود. اعمال کم‌آبیاری نیز موجب کاهش معنی‌دار شاخص‌های رشدی و عملکرد دانه در هر چهار آزمایش گردید.