گیاه دارویی بابونه، تولید و فرآوری



ناشر : انتشارات دانشگاه تربت حیدریه
شابک : 978-600-93157-3-4
مرحله تولید : چاپ شده
قیمت : ۱۶۰٬۰۰۰ ریال

گیاهان دارویی از مهمترین محصولات کشاورزی بوده که نقشی بسیار مهم و اساسی در سلامت افراد جامعه ایفا می کنند. استفاده از این گیاهان، تاریخی به قدمت زندگی بشر دارد؛ چرا که انسان از همان ابتدا برحسب تجربه گیاهان سمّی را از غیرسمّی و گیاهان دارویی را از غیر دارویی باز شناخت. مصری ها و چینی ها از اولین اقوامی بودند که از حدود 2700 سال پیش از میلاد مسیح از گیاهان به عنوان دارو استفاده می کردند. تئوفراست یکی از شاگردان ارسطو بنیانگذار مکتب درمان با گیاه است. دیوسکورید در قرن اول میلادی مجموعه ای را مشتمل بر خواص دارویی 600 گیاه جمع آوری نمود که این اثر منشأ بسیاری از مطالعات در قرون بعد گردید. در قرن های هشتم تا دهم میلادی ابوعلی سینا و محمدزکریای رازی سبب توسعه دانش درمان با گیاه شدند و در قرن سیزدهم ابن بیطار خصوصیات بیش از 1400 گیاه را در کتابی جمع آوری نمود. پیوند میان انسان و گیاهان دارویی برای قرن ها ادامه یافت تا اینکه با پیشرفت دانش شیمی و امکان تجزیه مواد در قرون 18 و 19 میلادی، اروپایی ها با تجزیة گیاهان به مواد تشکیل دهندة آن ها پی برده و در ادامه، درصدد برآمدند که به جای استفاده از مواد خالص و جداشده از گیاه، آن ها را به شیوه های مصنوعی تولید نمایند. اما علی رغم پیشرفت های علوم شیمی و داروسازی، امروزه جوامع به استفاده از طب سنّتی و مصرف گیاهان دارویی گرایش پیدا کرده اند، دلیل این امر عوارض جانبی ناشی از مصنوعات کارخانه ای است که سبب بروز نگرانی در بسیاری از کشورها و سبب بازگشت بشر به دامن طبیعت و استفاده از منابع طبیعی و به دنبال آن برداشت های بی رویه از طبیعت گردیده است. به هر حال، با توجه به نیاز بالای جهانی به تامین مداوم و یکنواخت مواد گیاهان دارویی و نیز تخریب روزافزون رویشگاه های طبیعی آنها، به نظر می رسد که کشت این گیاهان در سیستم های زراعی بتواند به عنوان راهکاری در جهت تامین بازار رو به گسترش جهانی قابل دفاع باشد؛ چرا که دخالت انسان در طبیعت باعث محدود شدن رشد گیاه و نتیجتا از بین رفتن این گیاهان در موطن خود می شود. از طرفی دیگر، برداشت گیاهان دارویی از طبیعت نیازمند داشتن اطلاعات کافی بوده و علاوه بر این بهره برداری سنتی از گیاهان دارویی نمی تواند با فعالیت های اقتصادی دنیای امروز متناسب باشد، بنابراین لازم است تا با مطالعة نیازها و ویژگی های این گیاهان، زمینه رشد آنها در شرایط زراعی را با افق های اقتصادی دنیا متناسب نمود و از آنجا که بسیاری از گیاهان دارویی عملکرد مناسبی در مناطق خشک دارند، می توانند جایگاه مناسبی را در کشاورزی ایران دارا باشند. مصرف سالانه گیاهان دارویی در کشورهای صنعتی اروپا در حال افزایش است. بررسی ها نشان می دهد با وجود عرضه مواد مصنوعی مشابه مواد موثرة گیاهان دارویی، نه تنها از میزان کشت و تولید گیاهان دارویی کاسته نشده، بلکه تولید و مصرف آن ها افزایش نیز یافته است. آمارجهانی نیز نشان می دهد که مواد موثرة حدود 50 درصد داروهای عرضه شده به بازار، دارای منشا طبیعی می باشد و حتی در برخی از کشورها، رقم مذکور به 90 درصد رسیده است. پنجاه درصد مردم چین، ژاپن، تایوان و کره از گیاهان دارویی استفاده می کنند که شامل 1500 نوع گیاه و 1000 نوع داروی گیاهی ثبت شده است. کشورهای غرب اروپا از جمله آلمان، اتریش، سوئیس، فرانسه و ایتالیا، قسمتی از داروهای خود را از مواد گیاهی تهیه می کنند. سازمان بهداشت جهانی گزارش کرده است که مجموع تجارت جهانی داروهای گیاهی و مواد خام در سال 2000، بیش از 12 میلیارد دلار آمریکا بوده است. به گزارش سازمان بهداشت جهانی، مجموع گیاهان دارویی موجود در کره زمین بین 30 تا 75 هزار گونه می باشد که در این میان، گونه های شناخته شده به روش های مختلفی مانند دم کرده، جوشانده، عصاره روغنی و اسانس مورد استفاده قرار می گیرند. تنوع شگفت انگیز گونه های گیاهی ایران سبب شده تا برخی صاحب نظران جهان، ایران را به عنوان مخزنی از گیاهان دارویی و معطر بدانند. البته مجددا تاکید می شود که این سخن هرگز به معنای استفاده مستقیم از گیاهان طبیعت نیست، چرا که امروزه همگان دلایل نامناسب بودن این اقدام سوء را می دانند. استفاده مستقیم از گیاهان طبیعت نه تنها به نابودی ذخایر طبیعی گیاهان دارویی شتاب می بخشد، بلکه باعث نوسانات شدید در کمیت و کیفیت مواد یاد شده می شود. از این رو در حال حاضر، کشت گیاهان دارویی مورد نیاز صنایع دارویی بر اساس اصول آمایش سرزمین، امری بسیار حساس و ضروری می نماید. فلات ایران از اقلیم های گوناگونی برخوردار است، به همین دلیل، گونه های گیاهی متنوعی در آن انتشار دارند. در فلات مذکور، پهنه اصلی انتشار جوامع گیاهی متعلق به کشور ایران است و در فلور غنی ایران که بیش از 7500 گونه گیاهی را در بر می گیرد، تعداد بسیاری از آن ها را گیاهانی تشکیل می دهند که بنابر دلایلی، دارویی نامیده می شوند. در این میان گیاه بابونه آلمانی از مهمترین گیاهان دارویی شناخته شده توسط انسان و یکی از پرمصرف ترین گیاهان دارویی در اروپا، خاورمیانه، آمریکای شمالی، استرالیا و کشورهای آفریقایی است که به طور عمده به منظور استفاده از اسانس آبی رنگ آن کشت می شود. بابونه در تمام فارماکوپه های معتبر جهان به عنوان یک گیاه دارویی مهم شناخته شده و با توجه به کاربرد روز افزون آن در صنایع داروسازی، آرایشی و بهداشتی، عطرسازی و تهیه چاشنی های غذایی، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، تا آنجاکه آن را ستاره گیاهان دارویی نامیده ا ند. مصرف سالانه بابونه در جهان (شامل بابونه آلمانی و رومی)، بیش از چهار هزار تن گل خشک است که به طور عمده از کشورهای مجارستان، روسیه، آرژانتین، آلمان، چک، اسلونی، فنلاند، مصر و در سال های اخیر از کشور هند تامین می شود. به طور کلی فرآورده های این گیاه برای درمان بیماری های متعددی مانند گوش درد، معده درد، نفخ، درد مفاصل، تشنج، ضعف عمومی و بی خوابی کاربرد داشته و به منظور تصفیة خون و نیز ادرار آور، خلط آور، تب بر، آرام بخش، درمان قاعدگی و امراض ناشی از آن، صفرابر و نیز تقویت کنندة سیستم دفاعی بدن و ... مورد استفاده قرار می گیرد. با عنایت به اهمیت گیاهان دارویی و به خصوص گیاه ارزشمند بابونه و با توجه به مناسب بودن بخش عظیمی از گسترة جغرافیایی کشور ایران جهت تولید گیاهانی از این دست، ضرورت دارد تا در جهت تولید علمی این قبیل گیاهان گام برداشته شود. از مهم ترین فاکتورهای موثر جهت نیل به این هدف، ایجاد رشته ها و آموزشکده های مرتبط با تولید و فرآوری گیاهان دارویی می باشد؛ اما آنچه که قبل از هر چیز باید مورد توجه قرار گیرد دسترسی به منابع علمی به روز و مناسب در این خصوص می باشد. بسیاری از مراجع علمی موجود در کشور مطالبی در جهت معرفی گیاهان دارویی ارایه نموده اند؛ اما در اکثر این منابع به کلیات بسنده شده و اطلاعات جامع و کاملی در مورد بسیاری از گیاهان دارویی به سختی می توان پیدا نمود؛ از این رو ضروری به نظر می رسد تا در مورد هر یک از گیاهان دارویی منابعی مجزا به علاقمندان این رشته ارایه گردد، تا خلاء موجود در این زمینه از بین رفته و محققان و علاقمندان بتوانند تمامی اطلاعات مربوط به کاشت، داشت، برداشت، انبارداری و فرآوری یک گیاه دارویی را به صورت جامعی در یک مجموعة کامل به دست آوردند. از این رو مترجمان این اثر، کتاب تولید و فرآوری گیاه دارویی بابونه را که در آن تمامی تکنیک های تولید تا مصرف این گیاه مورد توجه نویسندگان آن بوده را جهت استفاده به علاقمندان این علم عرضه می دارند. مترجمان سعی نموده اند تا در حد توان با حفظ امانتداری، مطالب کتاب را با ادبیاتی قابل فهم و روان برگردان نمایند؛ با این وجود بر این نکته تاکید داریم که در ترجمة این اثر نقایصی وجود داشته که خوانندگان عزیز می توانند جهت رفع آن ها در چاپ های بعدی ما را یاری نمایند.

ارسال با ایمیل: