مطالعه تطبیقی طرح های ماندالا با شمسه در هنر اسلامی

Abstract

از زمانی که انسان اولیه به خورشید نگاه کرد نقش شمسه در ذهن انسان جان گرفت. نقش شمسه که نماد خورشید است از زیباترین و کهنترین نقوش م یباشد و از لحاظ کاربردی در بیشتر هنرها از جمله معماری، سفالگری، فلزکاری و هنرهای سنتی .....و غیره استفاده میشود. نقش ماندالا که دایرههای متحدالمرکز با الگوهای هندسی میباشد، به دایرههای سحر آمیز معروف است. با توجه به اهمیت نقش شمسه در هنر اسلامی و طرح ماندالا در هنر بودیسم که در هنرهای مختلف ازجمله سفالگری کاربردهای زیادی دارند، تا کنون پژوهشی در رابطه با مقایسه این نقوش در هنر اسلامی و هنر بودیسم بطور خاص ملاحظه نشده است. لذا در این پژوهش نقش شمسه بر روی یک سنگ مرز از تمدن با بل مربوط به قرن دوازده قبل از میلاد که موجود در موزه لوور و یک پایه سنگ موجود در موزه متروپولیتن مربوط به چین باستان با نقش گل نیلوفرکه نماد تولد بودا و از طر حهای ماندالا است مقایسه تطبیقی م یشود؛ همچنین یک قطعه کاشی و تعداد سه ظرف سفالی با نقش شمس ه از ایران، و چهار ظرف سفالی با طرح ماندالا از کشور چین که تمام این آثار که در معرض دید نیست، مربوط به قرن دوازده تا شانزده میلادی موجود در موزه متروپولیتن میباشد، از نظر فرم و نقش و کاربرد آنها در زندگی و همچنین تشابه و تفاوت این نقوش مورد بررسی قرار م یگیرد . هدف از این پژوهش مطالعه تطبیقی از نوع نقش و فرم، پیشینة نقش شمسه در هنر اسلامی با طر حهای ماندالا در هنر بودیسم است؛ همچنین کاربرد این نقوش در هنر سفالگری و تفاو تها و شباهتهای آنها مورد مطالعه قرار میگیرد. سوالات مقاله حاضر اینچنین است: طر حهای ماندالا که کهن الگو محسوب میشوند، و نقش شمسه که نماد خورشید است چه شباهتها و تفاو تهای دارند؟ آیا طرحهای ماندالا در هنر بودیسم، کاربردی مشابه با نقش شمسه در هنر اسلامیدارد؟ روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تطبیقی ، و از نوع کیفی میباشد. جمع آوری اطلاعا ت از مناب ع کتابخان های و گردآوری تصاویر از موزه لوور و موزه متروپولیتن میباشد. نتیجه حاصل از پژوهش این است که نقش شمسه و طرح ماندالا شباهت زیادی با هم دارند، و در ادوار مختلف با محوریت نقوش انسانی، گیاهی و حیوانی نماینده نمادهای دورۀ خود بودهاند .