آسبادهای نه از گذشته تا امروز

Abstract

انسان از ابتدای پیدایش همواره در صدد بهره گرفتن از نیروهای مختلف طبیعی در نیل به اهداف خود بوده است. استفاده از آتش، جریان آب، وزش باد و آفتاب بهترین و در دسترس ترین این منابع طبیعی به شمار میروند. طراحی و ابداع آسبادها جایگاه خاصی در پیشینه تمدنی و فرهنگی ایرانیان دارد. "نه" یا "نیه" در فارسی معنی شهر است و از قرن هفتم به بعد به نام نهبندان نامیده شده است ، نهبندان از شهرهای تاریخی استان خراسان جنوبی می باشد شرایط دشوار طبیعی مناطق کویری و بیابانی نهبندان و وجود بادهای 120 روزه سیستان باعث شده مردم کویرنشین این منطقه از ابتکار و خلاقیت خود استفاده کرده و با ساخت آسباد آثار تاریخی ، فاخر و مواریث فرهنگی شهرستان نهبندان را بوجود بیاورند. تکنیک ساخت آسبادها در حوزه نهبندان حداقل از یکهزار سال پیش رواج داشته است ولی وزش بادهای 120 روزه که خود عامل اصلی در ابداع آسبادها بوده اکنون موجب فرسایش شدید و ویرانی تدریجی این سازه ها گردیده است، هرچند که عوامل آسیب زا و مخرب دیگر هم بی تاثیر نبوده ، از این رو آسبادهای کنونی پابرجا در نهبندان متعلق به سده های اخیرمی باشد. این پژوهش به بررسی آسبادهای به جامانده در منطقه نهبندان پرداخته است و سعی بر آن دارد علاوه بر ارایه تاریخچه به بررسی ویژگی های منحصر به فرد ، ساختار معماری ، کارکرد و تکنولوژی و تحلیل آسبادهای نهبندان بپردازد. پژوهش حاضر براساس روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد تاریخی – فرهنگی بوده است و روش کار به صورت میدانی و کتابخانه ای می باشد. بررسی انجام شده نشان می دهد که پلان اصلی آسیاهای بادی به نوعی برگرفته از آس های سیستان می باشد که با کمی تغییر در نقاط پراکنده ای از شهرستان نهبندان برپا گردیده است به همین لحاظ تعداد بسیاری از آن ها دارای پلانی مشابه و تاحدی شبیه بهم می باشند.