قلعه شاهدژ؛ پیشرو در اصول دفاع غیرعامل دوره اسماعیلیان در قهستان (خراسان جنوبی)

Abstract

خراسان جنوبی (قهستان) در طول تاریخ به دلیل موقعیت استراتژیک خود، همواره مورد تهدید دشمنان قرار داشته است. توجه به این موضوع و توجه به سیاست دفاع غیرعامل و شناخت مؤلفه‌های دفاعی آن امری ضروری است. با بررسی و مطالعه قلاع شاخص اسماعیلیه در منطقه خراسان جنوبی که می‌تواند به کشف رمز ماندگاری آنها بیانجامد و الگو گرفتن از آنها به ایجاد بناهای ماندگار منجر شود و نتیجه‌ای جز یک مدیریت واحد در قلاع منسوب به اسماعیلیه در این منطقه نیست ‌(وحدت در عین کثرت). این مقاله ضمن تعریف اصول دفاع غیرعامل، به بررسی نحوه استفاده از آن در قلعه شاهدژ نهبندان واقع در استان خراسان جنوبی به روش توصیفی- تحلیلی پرداخته می‌شود. ابزار گردآوری اطلاعات این پژوهش مبتنی بر روش مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی است. مؤلفه‌های مورد مطالعه در این پژوهش نشان دهنده موقعیت استراتژیک قهستان برای انتخاب قلاع اسماعیلیان در دوره سلجوقی و حمایت حاکمان محلی (سیمجوری) از فرقه اسماعیلیه در منطقه است که اصلی‌ترین مؤلفه غیر عامل‌آن مکانیابی است. نتایج حاصل از تحقیق ضرورت مطالعه و بکار گیری مؤلفه‌هایی است ضرورت بگارگیری آن برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی گروه‌ها و اقلیت‌های حکومتی در گذشته منطقه خراسان جنوبی (قهستان) است.