دگرریختی ثقلی ژرف شیب، در حوضه کششی سیه چشمه: امتداد گسل گیلاتو-سیه چشمه-خوی

Abstract

در این مقاله برای اولین بار در ایران، نوعی از ناپایداری شیبی در بخش همپوشان دو پاره گسلی گیلاتو-سیهچشمه-خوی که در یک ترکیب خم رهایی تشکیل حوضه کششی سیهچشمه را داده- اند، تحت عنوان دگرریختی ثقلی ژرف شیب معرفی و مطالعه شده است. گسل گیلاتو-سیه چشمه-خوی، با سازوکار جنبشی راستالغز راستبر و با راستای شمالباختری-جنوبخاوری در بخش میانی پهنه برخوردی صفحههای قارهای عربی-اوراسیا، در شمالباختری ایران واقع شده است. در این پژوهش، عوامل موثر بر این رخدادها و سایر ناپایداریهای شیبی این منطقه و نیز ارتباط آنها با ساختارهای زایشی حوضههای کششی و تاثیر تغییرات آهنگ لغزش در امتداد گسل، بر روی ناپایداریهای شیبی مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور، از طریق سن سنجی رادیوکربن نمونه خاک دیواره آبراهه منحرف شده بر روی پاره گسلی سیهچشمه-خوی ) بخش جنوبخاوری گسل گیلاتو-سیه چشمه-خوی( و همچنین با استناد به سن روانههای سنگهای بازالتی منطقه در مطالعات پیشین و تشخیص مقدار جابجایی متاثر از اثر عملکرد پاره گسلی گیلاتو-سیهچشمه )بخش شمالباختری گسل گیلاتو-سیه چشمه-خوی(، به ترتیب آهنگ لغزش 4.6±0.3 mm/yr و 1.65 ± 0.1 mm/yr برای این پارههای گسلی محاسبه شده است. این تغییر آهنگ لغزش در امتداد گسل، باعث فراخاست هر چه بیشتر بخش باختری حوضه کششی سیهچشمه نسبت به بخش خاوری آن و همچنین تشکیل افشانههای گسلی راندگی در پایانه شمالباختری پاره گسلی سیهچشمه-خوی شده است و در نتیجه، پدیدههای دگرریختی ثقلی ژرف در شیبهای ارتفاعات محصور کننده این حوضه کششی رخ داده است.